Óhįš upplżsingasķša
Vegir Jesś Krists ķ mannlegri vitund og viš breytingar heimsins.
Fyrsta efnisgreinin leišir til višeigandi višhorfa fyrir įhrifarķka bęn, įn mikillar śtskżringar. Ķ staš žrišju efnisgreinarinnar getur žś einnig fęrt Guši önnur mįl. Žś getur breytt bęninni og ašlagaš hana aš tilfinningum žķnum. Best er aš lesa hana hęgt og nota ķmyndunarafliš:
Guš, upphaf mitt, hjįlp mķn og von !
Ķ einingu meš Jesś žakka ég žér fyrir allt sem kemur frį žér;
og ég biš žig um fyrirgefningu fyrir žaš sem hélt mér ķ burtu frį
žér;
Ķ žögn žessari biš ég žig um aš verša skapandi ķ anda žķnum;
Leiddu mig svo ég skaši ekki ašra į vegi sķnum til žķn;
Leiddu mig til aš ašstoša ašra ķ samręmi viš vilja žinn;
Bjargašu mér į vegi mķnum. *
Fylltu fólk innblęstri til aš setja įkvaršanir er varša
lķf og dauša ķ žķnar hendur**.
Hjįlpašu žeim sem vinna aš sköpun žinni***
Leiddu žennan heim til aš brjótast ķ gegn til žķns nżja tķma.****
*) Hér mį bęta fleiru viš.
**) Hér mį bęta upplżsingum viš, eša hugleiša slķkt eftir bęnir, į žennan mįta: 'aš stöšva eflingu ofbeldis', 'aš leysa vandamįl meš žvķ aš fjarlęgja orsök žeirra', 'aš beita ašeins öryggisrįšstöfunum sem naušsynleg eru til aš veita fólki mannréttindi sķn', 'aš hefja frišsama umręšu į milli fólks innan mismunandi trśarbragša', ... . Žś getur skošaš Matt 5:9 og 26:52, og
Yfirlżsingu kirknanna varšandi friš.Hinar heilögu ritningar mismunandi trśarbragša lögšu upprunalega įherslu į barįttu mannsins gegn sķnum neikvęšu hlišum - biblķan, Kóraninn, Zend Avesta og Bhagavad Gita ... og ekki ytri strķš. Sķšar var oft litiš framhjį žessu eša žetta misskiliš, ķ dag er viss sišferšilegur grundvöllur trśarbragšanna, gagnstętt gildum žessara sjįlfselsku sišmenningar. Hin mismunandi trśarbrögš geta aš sjįlfsögšu haldiš ķ mismun sinn.
***)
Nįttśran kallar į hjįlp. Tķmi er til kominn į bęn, Drottinn bjargašu okkar frį 'spenntu' nįttśruöflunum. Žetta kemur samt sem įšur ekki ķ staš breytingar ķ hegšun mannsins ķ tengslum viš afganginn af sköpuninni.****)Lśk 11:2; 21:31. Opinberunarbókin 11:16
; .... (-)Sjį Mark 12:30. Bęnir innihalda bęši hina einlęgu trś į žeim hęfileika sem fariš er fram į - samkvęmt vilja Guš - og samsvarandi žökkum. Orš Jesś sem birtast ķ Jóh 16:23, Hvaš sem žér bišjiš föšurinn um ķ mķnu nafni mun hann veita yšur", innihélt einnig oršin ...leyfšu svarinu aš umkringja žig" ķ hinum gamla arameķska texta (sbr. Neil Douglas-Klotz, Prayers of the Cosmos: Meditations on the Aramaic Words of Jesus). Aš bišja, aš lifa og breyta ķ hinum sama anda" į heima saman. Hin nżju sjónarmiš žessarar sķšu standa ekki gegn hinum margvķslegu bęnum kirknanna. Sjį einnig bęn drottins, meš köflum śr biblķunni o.s.frv. varšandi bęn . Guš getur śthlutaš įstina sem honum er gefiš ķ öllum kirkjum. Žś getur skošaš Matt 5:9 og 26:52, og Yfirlżsingu kirknanna varšandi friš.
Jesśs Kristur setti hį gildisvišmiš varšandi sišfręšilega hegšun sem bżr innan einstaklingsins ķ staš žess aš öšlast ašeins gildi sökum žrżstings frį utanaškomandi lögum eša venjum. Žessu er ekki nįš fram meš žvķ aš hamra žvķ inn ķ einhvern aš utan, heldur meš lķfi, afhjśpa elska skalt žś Guš žinn, žś skalt elska nįunga žinn eins og sjįlfan žig". Aš elska hvert annaš" (Jóh 13, 34) veitir okkur getuna til aš bregšast ķ samręmi viš okkar raunverulegu vitund. Įstrķkur Guš, viš getum getiš okkur til hans ęšri markmiša. Hvar sem einstaklingar, pör, hópar o.s.frv. innihalda žessa almennu įst getur mašur séš mismuninn. Žvķ meiri sem žessi višhorf lifa innra meš öllum žvķ minna mįli skipta hinar ytri, nįkvęmu reglur.
Efnisatriši, t.d. hinna eldri Tķu bošorša" eru ekki
śrelt, heldur hafa žau veriš višurkennd. Žau eru hįš menningarlegum
breytingum, ekki ķ ašalatrišum, heldur aš įkvešnum hluta. Žegar er fęrt
sönnur į žetta meš frįsögn Móses, sem upprunalega fékk ęšri śtgįfu
af bošoršunum og baš sķšan um einfaldari śtgįfu fyrir žį sem voru ekki
nęgjanlega žroskašir. Žessar sišfręšilegu meginreglur eru žęr sömu ķ
kristinni trś, gyšingdómi og ķ ķslam. Nęstum öll önnur trśarbrögš
hafa svipašar meginreglur, eins og sjį mį ķ World Ethos - Declaration for
the Parliament of the World's Religions" (sjį krękjusķšuna okkar: Nżjar sķšur į
ensku
og žżsku og). Jafnvel
sišareglukerfi sem sér sjįlft sig sem ótrśarlegt" eša hśmanķskt
birtir tengingar viš gildi trśarlegar menningarheima. Sišfręši
fjallar aš mestu um aš koma fram viš ašra į eins mannlegan hįtt og viš
viljum aš komiš sé fram viš okkur, aš skaša ekki ašra, heldur hjįlpa.
(...) (Gal. 6,7; 2.Kor. 9,6). Žetta er lįgmarkskrafan
til žess aš lifa af ķ samfélagi sem žróast stöšugt. Žegar öllu er į botninn hvolft eru žetta helstu višmiš fyrir žįtttöku
manns ķ hinum nżja tķma, en faširvoriš hefur žetta um žaš aš
segja: ...Til komi žitt rķk!" (Matt 6) og Fjallręšan hefur
žetta um mįliš aš segja: Sęlir eru hógvęrir žvķ aš žeir munu
jöršina erfa".
Ķ vķšari merkingu leišir žetta til mikilvęgra sjónarmiša fyrir
mismunandi stig mannlegrar tilvistar. Vissir kristnir menn hafna sišfręši
Fjallręšunnar sem sišfręši varšandi hefšbundinn hugsunarhįtt" og
telja ranglega aš žaš sé ekki višeigandi. Žó hśn veiti okkur ekki
endilega leišbeiningar, t.d. til aš taka erfišar pólitķskar įkvaršanir,
er hśn męlikvarši fyrir žęr. Ef aš svokölluš mannleg įbyrgšarsišfręši"
leišir til įkvaršana ķ žjóšfélaginu, sem er žaš gagnstęša sem
Fjallręšan gerir rįš fyrir aš einstaklingurinn geri, ętti mašur ekki aš
halda aš Jesś hefši įkvešiš slķkt į žann mįta.
Hver einstaklingur er įbyrgur fyrir sķnu hlutverki. Hópar meš įrįttu sķna
og módel eru einnig įbyrgir fyrir sķnu hlutverki. Hver hópur žarf sinn
eigin sišfręšilegan hópakóša" eins og sumir fagašilar hafa nś
žegar. Fyrir utan einstaklingsbundna sišfręši vęri uppbyggš
sišfręši" hópa og žjóšfélags naušsynleg. Lög meš gešžótta
sķnum geta ekki komiš ķ staš žessa.
Tķu bošorš Móses (Önnur Mósebók 20) |
Sišfręši ķ Kóraninum |
Heimssišfręši" (sjį krękjusķšu okkar) |
---|---|---|
1. Ég er Drottinn, Guš žinn... Žś skalt ekki hafa ašra guši en mig. (Žś skalt hvorki gera žér lķkneski...) 2. Žś skalt ekki leggja nafn Drottins, Gušs žķns, viš hégóma (žvķ aš Drottinn mun ekki lįta žeim óhegnt sem leggur nafn hans viš hégóma) |
Veriš skjótir til aš minnast Allah og hverfiš frį öllum athöfnum. (sśra 6,9*) |
(Žetta žvertrśarlega samkomulag snerti ekki sameiginlega hugmynd um Guš. T.d. varšandi bśddatrśarmenn, var ašeins sķšasti sannleikur/sķšasti raunveruleiki" višurkenndur, tįknar eitthvaš sem nęr śt fyrir hinn efnislega heim.) |
3. Minnstu žess aš halda hvķldardaginn heilagan. |
Žegar kallaš er til bęna į föstudegi, žį veriš skjótir til aš minnast Allah (sśra 6,9*) |
|
4. Heišra föšur žinn og móšur (svo aš žś veršir langlķfur ķ landinu sem Drottinn, Guš žinn, gefur žér.) |
Drottinn žinn hefur krafizt žess aš žś sért foreldrum žķnum vęnn..., tala til žeirra meš viršingu hlżjum oršum. ...Gef ęttingjum žķnum žaš sem žeim ber, einnig snaušum mönnum og farandi... (sśra 17,23-26*) |
|
5. Žś skalt ekki morš fremja. |
Engum manni skalt žś bana, sem Allah hefur forbošiš aš vinna mein, nema til refsingar vęri fyrir morš ešur ašra stórglępi.. (sśrur 17,33 og 5,32*). |
Skuldbinding menningarheims sem hefur ekki ofbeldi og lotningu fyrir öllu lķfi. |
6. Žś skalt ekki drżgja hór** |
Eigiš skulu žér hórdóm drżgja. Žvķ žaš er sišlaust og sönn svķvirša (sśra 17,32) |
Skuldbindingar menningar er varšar sambśš manns og konu (gegn skašlegri notkun kynferšis...) |
7. Žś skalt ekki stela. 9. Žś skalt ekki girnast hśs nįunga žķns. 10.Žś skalt ekki girnast konu nįunga žķns, žręl hans eša ambįtt, uxa hans eša asna eša nokkuš žaš sem nįungi žinn į. |
Falli žjófnašarsök į karl eša konu, skal handhögg vera sś hegning... En hverjum sem išrast misgjörša sinna og bętir rįš sitt. mun Allah fyrirgefa. (sśra 5,38-41*) |
Skuldbinding menningar er varšar samstöšu og sanngjarnt hagkerfi... |
8. Žś skalt ekki bera ljśgvitni gegn nįunga žķnum |
...Žér sem trśiš, beriš stašfastir réttlętinu vitni fyrir Allah, jafnvel gegn yšur sjįlfum, foreldrum yšar eša fręndum... Sśra 4,135* . (varšandi svik sjį sśra 2,188*) |
Skuldbinding menningar er varšar umburšarlyndi og lķf meš sannsögli... |
*Notuš er egypska talningin sem algengust er ķ ķslömskum löndum. Ašrar śtgįfur gętu tališ versin į annan mįta; žį geturšu finniš nefnd efnisatriši į undan eša eftir versnśmerinu ķ sömu sśru.
**) Sérstaklega hér hafa hin mismunandi trśarbrögš bętt viš mismunandi atrišum. Žetta gęti hjįlpaš okkur viš aš skilja aš ekki eru endilega öll atriši góš fyrir alla. Žaš hefur aš auki aldrei veriš nęg ašgreining į milli hreinna trśarlegra meginreglna og ķtarlegri veraldlegra laga. Žetta hefur samt sem įšur ekki ķ för meš sér aš trś og lög ęttu aš vera ķ miklum mótsögnum.
Eftir flóšiš mikla, fyrir įšurnefnd tķu bošorš, voru
vissar grundvallar sišfręšilegar meginreglur samkvęmt hinni biblķulegu
hefš sem voru ķ gildi fyrir allt mannkyniš, ekki bara fyrir gyšinga:
- viršing fyrir mannslķfi
(Fyrsta Mósebók 9:6), og ekki aš borša kjöt af lifandi dżrum.
Rabbķnagyšingdómurinn bjó sķšar til sjö Bošorš Nóa"
fyrir žį sem eru ekki gyšingar:
Žś skalt ekki morš fremja,
žś skalt ekki kvelja dżr; žś skalt ekki stela; žś skalt ekki drżgja
hór; žś skalt ekki tilbišja ašra guši/lķkneski (žrįtt fyrir aš žeir
sem vęru ekki gyšingar žurftu ekki aš tilbišja Guš į sama mįta og
gyšingar); žś skalt ekki bölva Guši; žś skalt hafa réttarsali.
Žaš er gagnlegt aš hafa ķ huga bęši vandamįlin sem viš
höfum uppgötvaš ķ okkar eigin persónuleika og okkar eigin jįkvęšu
eiginleikum, til aš fylgjast meš framvindunni į mešvitašan mįta. Žaš eru
nokkrar leišir fęra til aš framkvęma žetta:
1. Vinna beint meš vandrįšin tilvik ķ lķfinu. Jįkvęš įform. Jesśs
hvetur einnig fólk til aš lķta fyrst į sķn eigin vandamįl. Ķ Kóraninum
er žetta žekkt sem Hiš mikla Jihad", hiš Heilaga strķš",
sem er mikilvęgara og erfišara en allar ytri deilur. Margar deilur vęri hęgt
aš leysa į jįkvęšan mįta į žennan hįtt.
2. Beinar bętur og 3. Fyrirgefa beint hvort öšru, eins mikiš og mögulegt
er, eša aš segja Guši frį vandamįlunum ķ bęn svo hann geti unniš meš
žau og hljóta fyrirgefningu ķ sįl manns. Jesśs talar einnig um aš borga
sķšasta eyri". (En sjį 5).
4. Ef engin önnur leiš er fęr getur mašur framkvęmt góšar gjöršir fyrir
ašra fyrir utan žęr sem hafa skašaš ašra. Mikiš af hlutum verša góšir
vegna Gušs ef mašur t.d. tekur eitthvaš aš sér til almannaheilla.
5. Bišjiš til Gušs ķ mķnu nafni", hérna fyrir fyrirgefningu hans
og miskunn ķ frekari lķfsžróun manns. Žetta er hin mikilvęga hjįlp sem
hrein hśmanistasišfręši getur ekki veitt manni. Örlög eru ekki lengur
upplifiš sem eitthvaš vélręnt, heldur eru žau leidd af Guši. Fundnar eru
lausnir į öllu og allt er žróaš ķ okkar žįgu og annarra, séš ķ ljósi
hans ęšri visku. Eiginleikar mannsins verša svipašri og Gušs.
Einnig mį finna aukasķšu Almennt kristin sjónarmiš ķ žjóšfélags- og stjórnmįlum" og Kristileg sjónarmiš ķ hagfręši og félagslegum umręšuefnum".
Til baka ķ atrišaskrįna.
Ķ texta heimasķšunnar hafa einhliša kenningar žegar veriš leišréttar į beinan eša óbeinan mįta - meš ašstoš nżrra ašferša eša skilnings. Hér er litiš į ašra ruglingslega vinsęla sögu, fulla af ęsiblašamennsku". Viš kynnum ekki slķkar bękur og žvķ er eftirfarandi frįsögn ašeins ętluš žeim er žekkja til mįlsins og lįta žaš fara ķ taugarnar į sér.
1. Varšandi bękur Qumran tślkušu žessir rithöfundar flestar biblķulegar lżsingar į Jesś sem falskar. Jesśs og lęrisveinar hans įttu einfaldlega aš hafa veriš skęrulišar gegn rómverskri stjórn.*
Žeir reyndu aš gera žetta įhugaveršara meš samsęriskenningu sem lżsti žvķ yfir aš 75% ritningar Qumran - fannst 1947-1956 - hefši veriš helst haldiš leyndri af fręšimönnum kažólikka. Viš žurfum ekki aš verja kirkjurnar en žessar upplżsingar eru einfaldlega rangar. Hópurinn sem rannsakaši hin gömlu efnisatriši innihélt vķsindamenn sem voru rómversk-kažólskir, mótmęlendur, biskupakirkjumenn, gyšingar og jafnvel trśleysingjar. Töf varš į verki žeirra sökum margvķslegra tślkana į stuttum og skemmdum gömlum verkum. En žegar hin ęsifengna bók" var gefin śt hafši 80% af Qumran textann žegar veriš gefinn śt. Įriš 1992, einu įri eftir aš hinir ęsifengnu" rithöfundar skrifušu ašra kilju sem lżsti žvķ yfir aš 75% hafši enn ekki veriš śtgefinn hafši afgangurinn žegar veriš gefinn śt.
Žegar žeir skrifušu tślkanir sķnar uršu žeir aš setja fram og sameina margar ögrandi kenningar til aš nį fram nišurstöšu sinni. Samkvęmt žeim voru hin gömlu skrif ekki forkristin heldur frį tķma Jesś**. Žau eru samt sem įšur ólķk aš bakgrunni og tķma. Söfnušur Qumran var til öldum saman. Žaš er ekki hvorki hęgt aš tengja žaš Essenum, eins og rithöfundarnir reyndu, né hinum herskįu Selótum" sem höfšu sķšar mišju sķna Massada" ķ įkvešinni fjarlęgš. Mašur gęti boriš Qumran saman viš vistfręšileg, andleg samfélög okkar tķma. Žeir hljóta aš hafa haft sambönd alls stašar. Žeir fengu vissa helgisiša frį Essenunum; prestar musteris ķ Jerśsalem létu žį hafa lista yfir dżrgripi musterisins - sem žżšir aš žeir töldu aš Qumran fólkiš hefši engin bein tengsl viš deiluna viš Rómverja og žvķ vęri listinn öruggur ķ žeirra höndum. Žeir gętu einnig hafa haft sambönd viš einstaklinga sem voru nįnir Selótunum.
Höfundarnir skrifušu aš Essenarnir voru ekki dulspekimunkar, heldur herskįir andspyrnumenn gegn Rómverjunum. Allt sem birt hefur veriš um Essenana lętur ķ žaš skķna aš žeir voru frišarsinnar, gręnmetisętur, frį hinum trśaša gyšinglega dulspekiskóla, sem hörfušu frį heiminum sökum sinna hreinleikareglna lķkt og ķ Zaražśstratrśnni. Žvķ var įstęša fyrir žvķ aš höfundarnir ruglušu Essenum saman viš Selóta.
Samkvęmt höfundunum hafši Jóhannes skķrari, Jesśs og Jakob, (hįlf)bróšir Jesś, allir sömu ofbeldiskenndu" hugmyndir um Essenana. Žessa kenningu, sem einnig er byggš į öšru įšurnefndum śtleggingum, er ekki hęgt aš byggja į Qumran verkinu. Žaš er ekki hęgt aš bera augljós kennsl į Jesś, Jakob og Jóhannes ķ žessum skrifum. Höfundarnir bįru kennsl į kennara réttsżni/réttlętis", augljóslega leišandi einstaklingur ķ söfnušinum, sem Jakob, įn nokkurs konar sönnunar. Kenningin aš žessi kennari réttsżnar hafi veriš leištogi herskįa fólks er ekki byggš į sönnunum og er ekki mjög lķkleg. Žaš er hugsanlegt aš söfnušurinn hafi višurkennt hann sem hiš ęšra, andlega vald, mišaš viš hiš śrkynjaša vald musterisins. Hin birta lżsing į Jakobi getur heldur ekki til kynna einhvern meš herskįan bakgrunn. Žessi Jakob, ekki lęrisveinninn Jakob heldur bróšir Jesś, sem leiddi hinn frumkristna söfnuš Jerśsalem, hlżtur aš hafa veriš einstaklega umburšarlyndur og samhuga einstaklingur. Hann var hófsami į mešal lęrisveinanna meš sķnar mismunandi skošanir. Hann, talaš um ķ myndum varš aš sitja į milli Péturs og Pįls til aš halda söfnušinum saman.
Til aš lżsa žvķ yfir aš Pįll vęri rómverskur fulltrśi uršu žeir aš smķša kenningu varšandi žaš aš Rómverjarnir hafi fangaš Pįl til aš skapa žį tįlsżn" aš hann vęri einn af lęrisveinum Jesś. (Ķ texta okkar Vegir Krists", eru dulspekilegar upplifanir Pįls sagšar vera sannar, sama hvaš hefšbundnar hugmyndir um hann gętu gefiš til kynna, t.d. varšandi konur. Žetta mį bera kennsl į meš žvķ aš rannsaka dulspekilegar upplifanir, nokkuš sem höfundarnir geršu greinilega ekki).
Qumran skjölin eru einfaldlega skrif aldanna um lķf Jesś. Žau lįta ķ skķna vissa siši žess tķma og eru į vissan hįtt lķk įkvešnum kenningum Jesś, žeim Jesś sem lżst er og ekki hins óraunverulega, herskįa Jesś. Önnur rit hafa löngum veriš žekkt sem óvišurkenndar", sum fundust sķšar, t.d. rit Naq Hammadi, sem į uppruna sinn ķ kristnum hópi ķ Egyptalandi. Žaš er hugsanlegt aš Jóhannes skķrari hafi upprunalega veriš tengdur Essenum eša Qumran, eša aš hann hafi aš minnsta kosti veriš višurkenndur sem viršingarveršur gestur. Žaš er einnig mögulegt aš Jesś hafi hitt žetta įhugaverša fólk. (En į heimasķšu okkar Vegir Krists" er minnst į aš hann hafi mitt mikiš af mismunandi fólki sem ašhylltir margar mismunandi stefnur en žaš žżšir žó ekki aš hann eša kenningar hans hafi įtt uppruna sinn frį einum af žessum stefnum.)
2. Ašrir höfundar tóku žįtt ķ įšurnefndri umręšu
varšandi Jesś žar sem mikiš af smįatrišum var tengt viš sögu gyšinga,
en įn žess aš leysa įšurnefndar mótsagnir. Meš žvķ aš rżra Jesś ķ
vissum hlutum žessa lesefnis sem sagnfręšilega įžreifanlegan, hreinan
upprisusiš įlķka žeim er tilheyršu hinum sįlugu egypsku konungum og
hugsanlega Essenar og seinni hefšir eiga rętur sķnar aš rekja til žess
leyna žeir lesendum sķnum žvķ endurnżjandi framlagi sem Jesśs fęrši
hvaš žetta varšar. Žaš hefši ekki skašaš sambandiš į milli sögulegra
hópa į borš viš Essena og Templararegluna ef žeir hefšu komist af įn
hinar gagnupprisukenningar. Hin dulspekilega leiš til aš lķta į gjöršir
Jesś tżndust į tķmum frumkristni og žaš var of erfitt fyrir
Gyšinga-kristna og dulspekihópa aš skilja žaš. Žess vegna er tilgangslaust
aš reyna aš sanna aš žaš sem žeir trśšu hafi veriš sannleikurinn žegar
mašur tekur miš af trś žeirra. Ašrir skildu einungis sannleiksbrot, eins og
sżnt hefur t.d. veriš meš marga frumkristna einstaklinga sem trśšu meira į
almennt mikilvęgi upprisunnar; einnig voru žeir til sem notušu umręšurit"
undir nafninu Filipusargušspjall" ķ žessu samhengi. Pįll, sem
var passaši vel ķ hlutverk vonda mannsins" var ekki eina uppspretta
žessara hefša sem héldu lķfi ķ kenningum er varša efnislega og andlega
umbreytandi ešlis Upprisunnar. Žeir sem bįru vissa viršingu fyrir
almennt višurkenndri śtgįfu sem lįtin var ganga ķ erfšir ķ sögu
kirknanna geta aušveldlega nįlgast sannleikann heldur en žeir sem hafna öllu
sem passar ekki viš trś žeirra į hugsunarlausan hįtt
Žegar slķkar athafnir
leiša til stöšugrar ófręgingar Jesśs Krists getur žaš haft andlegar
afleišingar sem nį śt fyrir mannleg mįlefni.
3. Žaš voru einnig tilgįtur varšandi margar grafhvelfingar
sem innihéldu bein Jesś" ķ Ķsrael og annars stašar. Hvaš varšar
Mišausturlönd, žar sem grafarręningjar koma til spilanna, var beinakassa
stoliš. Žar sem žśsundir slķkra kassa eru varšveittir ķ söfnum og žar
sem beinin voru fjarlęgš og grafin aš nżju er nįnast ómögulegt aš komast
aš įreišanlegri nišurstöšu varšandi einstaklinganna. Nöfnin sem eru oft
grafin į kassana sanna ekki neitt. Lķkindakenning śtilokar einnig lķkindi į
milli nafna mismunandi fjölskyldna.
Heildręn sagnfręšileg
rannsókn myndi ekki hefjast į žeirri įlyktun aš upprisa į hefšbundin
mįta hefši ekki veriš möguleg. Žaš myndi einnig vera ķ samręmi viš
samtķma vitundarstig, ekki ašeins til aš skilja spįdóm sem tengja mį Jesś
sem uppsprettu einstaklingsbundinnar vonar um Jesś fyrir 2000 įrum, heldur aš
lķta į žaš sem eitthvaš raunverulegt, sem bķšur enn efnda.
Frekari upplżsingar (į ensku):
http://dukereligion.blogspot.com/2008/01/talpiot-tomb-controversy-revisited.html
* 4. Žaš eru einnig fleiri tilgįtur varšandi lķf Jesśs sem stušla aš mismunandi hugmyndum. enskar/žżskar uppfęrslur. Žaš var meira segja önnur tilgįta: Jesśs gęti hafa veriš Móses, eša egypskur faraó, eša Jślķus Sesar, eša bżzanskur keisari (!).
**Žaš undarlega er aš svona bękur minnast ekki į aš mjög gamall gušspjallartexti frį 1. öld fannst einnig ķ Qumran. Til dęmis var ein kenningin sś aš Jesś hafi veriš fylgjandi vantraustsstefnu heimspeki, sem įtti uppruna sinn aš rekja til Grikklands... Žaš sżnir, žegar hann er borinn viš nśtķmatexta, aš žeir voru lįtnir ganga ķ erfišir į réttan mįta.
Til baka ķ atrišaskrįna.
Lögmęti vegs vķsindamanna til Gušs
Jesśs višurkenndi aš til vęri fólk sem žarf aš fylgjast meš, telja, męla og vega svo aš hęgt sé aš svara trśarlegum spurningum. Žannig var ķ tilfelli Tómasar sem tįknar vķsindalegu tżpuna" į mešal lęrisveinanna og dregur upp mynd af mörgum einstaklingum okkar tķma. Žegar hann fékk tękifęri til aš rannsaka hvort Jesś stęši ķ raun fyrir framan hann sagši Jesś: Ei vera vantrśašur, heldur trśašur". Jesś vildi aš Tómas beitti sinni nżju upplifun meš žvķ aš ķhuga svo hreinskilnislega og djśpt aš rętur efa hans myndu hverfa og sannleikurinn rynni upp fyrir honum. Žaš aš Jesś žurfi aš segja žetta į eftir žżšir ekki aš Tómas hafi veriš vantrśašur mašur, nśna veginn" af hinum ytri raunveruleika og neyddur til aš trśa", jafnvel žó hann óttašist refsingu. Žaš žżddi samt sem įšur aš Tómas hafši višhaldiš getu sinni til aš nį nżrri sannfęringu į sjįlfstęšan hįtt. Slķk mešferš į stašreyndum og hugsunum er ekki fordęmd hér eins og sumir śtskżrendur misskildu sökum skorts į žekkingu į mannlegri vitund. Žrįtt fyrir žaš varš Tómas samt aš lęra aš žaš eru ašrar leišir til aš sannfęra mann sjįlfan, jafnvel įn žess aš lķta į efnislegar stašreyndir. Jesśs vissi hvaš var rétt fyrir Tómas. Hann vildi ekki žvinga neinn. Slķkt hefši veriš of lķkt dómsstólum og žaš er engin įsetningur ķ aš ögra hann ķ aš neita einhverju sem hann var ekki tilbśinn aš įkveša.
Vķsindi sem hunsa tķšar upplifanir žegar eitthvaš passar ekki viš hinar gömlu kenningu eru ekki nein vķsindi. Sannur snillingur į boš viš Einstein stjórnaši ekki žekkingu", heldur hóf hann rannsóknir sķnar į opnum spurningum. Žessi leit getur einnig veriš ein af mörgum vegum til Gušs, svo lengi sem tilefniš er heišarlegt og vķsindin eru ekki spillt af hagfręšilegum eša vafakenndum hagsmunum.
Hiš ytra starf vķsindamanna, athugun, tilgįta, kenning og
stašfesting er ķ flestum tilfellum ófullnęgjandi sem hin eina ašferš
žegar mannśšleg fręši og trśarlegar spurningar eru rannsakašar. Žaš
snżst ekki įvallt vera į stašnum sem vafalaust eša jafnvel endurskapar
ęšri raunveruleika (eins og lęrisveinar Jesś upplifšu žaš); eša opnar
augun fyrir žvķ (eins og minnst er į ķ Jóh 1, 51). Samt sem įšur
eru vķsbendingar um lög" innan manneskjunnar og śt fyrir hana, sem
eiga ekki upptök sķn į hinu žekkta sviši efnis og krafts, heldur birtist
ašeins ķ formi įhrifa sinna. Lķfsorkan, athafnirnar sįlarinnar/hugans og
vitundarinnar... (Įkvešin dęmi ķ nokkrum stöšum ķ megintexta
ways.of-christ.net). Forvķsindalegar" hefšir żmissa menningarheima
afhjśpa oft raunvķsindalegar ašferšir og vķsindalegt ešli. Ķ dag er
einnig mögulegt aš žróa višeigandi ašferšir er varša skynjun og mat eins
og vķsindalega ķhugunarefni Goethes sżna. Einnig er žekkingarfręši til,
sem R. Steiner lagši grunninn aš eftir undirbśning Goethes. Nżjar
vķsindalegar nįlganir į borš viš skammtaešlisfręši og
skammtalķffręši, nż stjarnešlisfręši og aš lokum žróun nżs višmišs"
eša heimsżn hefur sömu tilhneiginguna. Ķ flestum tilfellum įn leitar aš
nżjum ašlögušum ašferšum er varšar efnisatrišin eins og kenning
Steiners.
Viš vitum žvķ aš nśverandi vķsindaleg žekking a) sżnir ašeins
örlķtinn hluta af raunveruleikanum;
b) grundvöllur vķsindanna hefur oršiš sķfellt meira afstęšur. Lķta mį
į efni sem samžjappaša orku, eša jafnvel sem žéttašan anda. Orkutegundir
geta nįš meiri hraša en ljóshraša og allt aš takmarkalausri (hrašeind"...).
Žessar eindir geta oršiš yngri". Tķminn veršur afstęšari heldur
en hvaš varšar afstęšiskenninguna. Žessar eindir geta yfirgefiš rżmi
okkar į žennan mįta og birst aš nżju frį einhverju į borš viš aš vera
hafinn yfir heiminn - žvķ er rżmiš ekki eins algilt heldur en žaš virtist
vera ķ kenningunni varšandi sveigt tķmarśm". Upplżsingarnar"
sem eftir eru (hugtak ķ stżrifręši) eru ekki įžreifanlegar, įn efnis og
orku, og er žvķ ekki hęgt aš lżsa meš gömlum ašferšum. Mašur gęti
kallaš žęr vitund".
c.) Allt til dagsins ķ dag hefur žessi skipting hinnar gömlu heimsżnar ekki
reynst vera sönnun į tilvist Gušs", ķ besta falli undirbśningur.
Žaš nęgir sumu fólki žvķ žaš var ašeins hindraš af śreltri efnislegri
sżn og getur nśna tekiš frekari skref til Gušs į beinni hįtt. En, sjįšu
žetta! Žetta heldur įfram. Hvaša upplżsingar" eru žetta eša
önnur ferli ķ alheiminum (b.)? Hvaš/hver skapar stöšugt nżtt efni og orku
og eyšir henni svo aš nżju? Hvaš/hver stjórnar efnislega og ķ mannlegu
lķfi mörkunum į milli lķfs og dauša og umbreytingarinnar į milli vöku og
svefns? Hvaš/hver hefur stöšugt įhrif į alheiminn fyrir utan tķma og rśm
og öfugt? Er manneskjan fęr um aš upplifa orku, tķma og rśm ķ vitund sinni
eins og hśn sé fyrir utan" - nżmynd manns sem getur gert žetta į
stęrri męlikvarša (sbr. Fyrsta Mósebók 1,26)?
d.) Umfram allt eru ringulreiš og tilviljun śtilokuš. Žessi heimur, lifandi
veru, eindir og lķfsferli sżna mikiš skipulag innan ringulreišarinnar sem
nęr śt fyrir einfalda tilviljun. Stašfestan og merkingin innan
heildarinnar er sem efnissmķš listanna og žaš sem tengir žęr saman sem eru
naušsynlegt en tilviljunarkennd žróun skortir. . Žessi innsżn gerir okkur
erfišara um vik aš trśa ekki heldur en aš trśa, į mišlęga upprunalega
veru, sem įkvaršar upphafiš og endinn og sköpunarkerfi" og sem
hannar hina breytilegu reglu. Žvķ varš žaš mögulegt aš rökvķsar
hugsanir gįtu leitt okkur aš sömu nišurstöšu eins og (hęgra
dulspekihvel" (heilans) sem tilheyrši fólki ķ kringum 800 f.Kr. sem
komst aš žvķ aš Guš vęri verkamašurinn. Gušir" vissra
einstaklinga voru upprunalega ašeins eiginleikar hins eina Gušs og žaš var
ašeins žegar žessi viska tżndist sem žeir voru taldir vera sjįlfstęšir
Gušir", og voru jafnvel ruglašir saman viš žróašar manneskjur sem
voru einnig til.) Įlķka leišir hafa leitt trślausa vķsindamenn į borš
viš Max Thürkauf, Georg Todoroff og fleiri aš trśnni.
e.) Aš lokum trś, djśp sannfęring er meira en aš trśa bara einhverju į
vitsmunalegan mįta.
f.) Annaš fólk er einnig mikilvęgt, ekki ašeins sem dulspekingar o.s.frv.
heldur einnig sem trśaš fólk. Žaš hefur boriš vitni um umbreytilegar
upplifanir meš Guši og Kristi, įtti raunverulegar upplifanir meš hinum
skapandi gušdómlega anda innra meš žeim. Žessar leišir geta leit aš
sjįlfstęšri gerš skilnings og aš innsżn er varšar ešli upplifanna
žeirra. Hérna koma sjónarmiš megintexta ways-of-christ.net" til
skjalanna.
Įriš 1998 gaf kažólska kirkjan śt umburšarbréf pįfa Fides et Ratio" (Trś og skynsemi) og Benedict XVI pįfi lagši einnig įherslu į slķkt ķ ręšu įriš 2006 ķ Regensburg į eftirfarandi hįtt: Trś įn skynsemi og skynsemi įn trśar er einskis virši, žvķ aš mann ķ heild sinni vantar". Michael Springer skrifar ķ Spektrum der Wissenschaft" (American Science", žżskt tölublaš) ķ janśar įriš 2007 aš ekki vķsa sjįlfkrafa öll tżnd žekkingarbrot til hluta sem hęgt er aš lżsa į vķsindalegan hįtt, eša til Gušs. Žaš er heldur ekki okkar markmiš, en nįkvęma nišurstöšu mį sjį aš ofan. Hann višurkennir aš sś skošun aš dag einn muni vķsindunum hafa tekist aš afhjśpa allt sé einnig trś. Ķ žessu tilfelli var naušsynlegt aš hafa spurninguna opna hvaš varšar hvort vķsindamenn sé žröngvašir til aš trśa į Guš. Žetta er kannski ekki trśleysishugmynd, frekar efasemdahugmynd, sem gefur ķ skyn tżnda trś įn tilgreindrar kenningar varšandi žaš aš Guš sé ekki til. Og nż hugmynd sem višurkennir ašeins trś į Guš og veitir sišfręšilega stašfestingu efnislegrar menningar er ķ sjįlfu sér ófullnęgjandi til aš uppfylla įšurnefnd višmiš.
Til baka ķ atrišaskrįna.
Langt į undan tilveru nśtķmalegra vķsinda upplifši hyggši fólk frį öllum menningarheimum hlut er snertu uppruna żmis konar hvata sem kunna aš leiša til įkvöršunartaka. Andlegar og/eša trśarlegar leišir sżna aš mögulegt er aš sigra hins daglegu barįttu vegna sišferšilegra įkvaršana oftar ķ staš žess aš trśa į aš allt sé fyrirfram įkvešiš. Samt sem įšur sżnir sumt af žessu fólki tilhneigingu ķ įtt aš forlagatrś.
Ķ flestum tilvikum er jafnvel getan til aš hugsa ekki aš fullu mešvituš. Ef einstaklingur vill verša mešvitašur og haldast mešvitašur fyrir žeim tilfinningum sem hafa įhrif į hugsanir veršur hann eša hśn aš gefa žeim gaum ķ langan tķma til aš verša nęmur fyrir žeim. Hvatir viljans eru jafnvel meira ómešvitašar og žörf er į mikilli višleitni til aš framkvęma žęr aš fullu eša, meira en žaš, til aš framleiša" viljann til aš gera eitthvaš frjįlslega. Til dęmis vissi Rudolf Steiner žegar aš viljinn var eitthvaš ómešvitaš - óhįš nśtķmalegum heilarannsóknum. En hann vissi einnig aš stjórnun į eigin vilja er nokkuš sem mį žjįlfa, nokkuš sem hefur enn ekki veriš endurskapa ķ nśtķmavķsindum. Margir kristnir enn upplifa slķkt enn meira mögulegt, ž.e. aš leggja vilja sinn ķ hendur Gušs". Jafnvel fyrir žį sem hafa ekki upplifaš margt er žetta samt mögulegt upp aš įkvešnu marki. Įn nokkurs vafa er til dęmi" sem ašstošar okkur viš aš fylgja žessari leiš. Fyrr en sķšar mun žessi leiš leiša til mešvitašra lķfs. (Žessi iškun hefur ekkert meš aš vera hlżšinn kirkjuyfirvöldum aš gera).
Ķ žessu samhengi benda uppgötvanir sumra nśtķmataugasérfręšinga til nišurstašna
sem eru ólķkar žeim sem finna mį ķ mörgum fręšitķmaritum. Žeir męldu
lķffręšileg įhrif viš tilraunahreyfingu handanna og komust aš žeirri nišurstöšu
aš įkvešnir višbragšsburšir" voru žegar til stašar ķ
taugakerfinu um leiš og įsetningur um aš hreyfa hendina veršur mešvitašur.
Sķšar hélt sį einstaklingurinn sem prófašur var aš verknašur hefši
hafist en ķ raun hafši hann hafist 1/100 millisekśndum eftir žį hugsun.**
Žetta stašfestir - eins og nefnt er ķ mįlsgreininni aš ofan - aš
margbreytileiki manneskjunnar hefur yfirleitt įhrif į įkvaršana hennar og aš
mešvitašar hugsanir eru ekki eini žįtturinn sem hefur įhrif į įkvöršunartökuna.
Hins vegar žżša višbragšsburšir" ekki aš fólk sé sjįlfkrafa
stašrįšiš ķ aš gera slķkt. Žetta vęri ótękt dęmi um aš gefa sér
eitthvaš fyrirfram. Žvķ hefur frjįls vilji" ekki veriš afsannašur
eins og sumir fręšimenn héldu. Samt sem įšur, samkvęmt žeim upplifunum fólks
sem nefndar hafa veriš (sem skoša mį sem vettvangsrannsókn" ķ
gegnum aldirnar) vęri rétt aš ganga śt frį aš ašeins vitsmunir séu ófullnęgjandi
viš aš stjórna frjįlsum vilja. Hugsašir og góšur įsetningu geta ašeins
verš fyrsta skrefiš ķ įtt aš įbyrgari hlutverki manns sjįlfs. Mašur ętti
einnig aš skoša undirmešvitašar tilfinningar og ómešvitašar, venjubundnar
hvatir viljans. Mašur veršur į skjótari mįta mešvitašri um taugaóstyrkari
višbragšsburši" sem til stašar eru. Žvķ er hęgt aš sękjast
eftir įbyrgari lķfi.
Einnig skal hafa ķ huga aš til dęmis eru rafburšir tauganna męldir og skal žį hafa ķ huga aš klassķsk fręši*****) myndu tala um orsakir". Frį mannśšlegu sjónarmiši er mögulegt aš sjį įhrif" ķ žvķ, eins og pķanó, sem leikiš er af veru, žar į mešal huganum, sįlinni og viljanum. Į fręšilega svišinu einu saman er ekki hęgt aš śtkljį žetta. Lķffręšin getur heldur ekki įkvešiš hvort eša hvernig Guš er til stašar ķ žessari flóknu manneskju.***). Mašur getur hins vegar fundiš fręšilegar nįlganir fyrir slķkar vangaveltur. Fręšimenn gętu, til dęmis, reynt aš męla hvernig einstaklingur sem berst meš bęnum gegn óęskilegum hvötum tekst aš breyta sér.****). Žessi ašferš mun hins vegar ekki gera žeim kleift aš meta hvaš bęnir eru fyrir trśaš fólk.
*) Athugiš, mismunur į żmsum žroskastigum mannlegrar vitundar (t.d. śrelt, töfrum, dulspekileg og vitsmunaleg) eins og birtist į sķšum okkar Almenn sjónarmiš varšandi nįttśruleg trśarbrögš" og Trś sem endurtenging mannsins viš Guš " Uppruni mannlegra tilfinningar var merktur fyrir utan manneskjuna į įkvešnum tķmum og į öšrum inni ķ manneskjunni. Möguleikum nśtķmans į sviši žroska vitundar er lżst ķ hluta1 ķ megintexta okkar, byggt į skrefunum śr lķfi Jesś. Ķ dag getur manneskja til dęmis lęrt į mešvitašan mįta, ólķkt įšur, hefur mešfęddari möguleika, til aš bera betur kennsl į sambönd sķn viš umhverfi sitt og jöršina. Žvķ koma upp ķ žjóšfélaginu, fyrir utan félagslegan og vistfręšilegan skilning, einnig almennar sišferšilegar og trśar- og heimspekilegar hlišar.
**) Til dęmis ķ Spektrum der Wissenschaft" (Scientific American), aprķl 2005.
***) Sjį einnig sķšu okkar Vķsindi og Gušstrś".
****) Sjį einnig sķšu okkar er snertir Nišurbrot daglegs lķfs".
*****) Til er kvikmynd sem heitir: What the Bleep Do We Know?".
Til baka ķ atrišaskrįna..
Fyrri atburšir: Fyrsta Mósebók, 1,29 segir: Žį
sagši Guš: Veriš frjósöm, fjölgiš ykkur og fylliš jöršina og öll
aldintré sem bera įvöxt meš fręi. Žau skulu vera ykkur til fęšu".
Žetta samsvarar žeim skilning aš mašurinn hafi ašallega tennur og
meltingarfęri įvaxtaętu" (en ekki alęta" eins og mašur
gęti haldiš, ef mašur žekkir einungis dżrategundirnar sem éta
kjöt", éta allt" og éta gras").
Eftir flóšiš samt sem įšur, fornleifafręšilega séš, t.d. ķ
Mišausturlöndum (Fyrsta Mósebók 9,3-4) viš Nóa: Allt sem
hręrist og lifir skal vera ykkur til fęšu; ... En kjöts sem lķf er enn ķ,
žaš er blóšiš, skuluš žiš ekki neyta." Allt aš žessu tengist allt
tķmabili nśtķmans; žvķ snerti žetta ekki bara hina sķšari gyšinga - ef
gert er rįš fyrir aš žetta hafi veriš lįtiš ganga ķ erfšir į réttan
mįta.
Eftir brottförina frį Egyptalandi varš žetta višurkennt og frekari
smįatrišum var bętt viš ķ Fimmtu Mósebókinni 14,3-21. Svo viršist
sem eftir flóšiš hafi meginreglan veriš aš heimila allt og śtiloka ašeins
mest óhentuga fęšu.** Sumt af žessu mį einnig finna ķ nęringarfręši. Samt
sem įšur voru įkvešin tilfellir žar sem sérstakt gildi gręnmetisfęšu
var undirstrikaš - įn einhver konar bindandi reglna, sjį Danķel 1,8.
Oft virtist vera samband į milli hina mörgu ķtarlegra reglna
varšandi fórnir og įt į fórnušu kjöti - sem er erfitt aš skilja ķ dag. Spįmašurinn
Hósea (6.6) dreifši žessum skilabošum: Žvķ aš į miskunnsemi hefi
ég žóknun, en ekki į slįturfórn, og į gušsžekking fremur en į
brennifórnum." Meš tilvķsun ķ žennan kafla sagši Jesś: Fariš og
nemiš hvaš žetta merkir: Miskunnsemi vil ég, ekki fórnir." (Matt
9,13 og 12,7). Varšandi Lśk 22:11 žar sem Jesś spyr hvar hann
megi borša (kjöt) į pįskahįtķšinni - sem į sér ekki staš viš
sķšustu kvöldmįltķšina sem į eftir fylgir - til eru fyrri kristnar óvišurkenndar"
ritningar (sem var ekki aš finna ķ hinni biblķulegu kanśku um 400 e.Kr) eins
og Ebionean-gušspjalliš". Hér svarar hann: Myndi ég vilja
borša kjöt (af lambi) meš žér žessa pįskahįtķš?" Aramķska
tungumįliš notaši fęrri orš fyrir setningar eins og žessa, žvķ voru
żmsar tślkanir fęrar ef hin upprunalega įhersla var óžekkt. Žaš leiddi
til mismunandi žżšinga sem óhjįkvęmilega stöngušust į.
Hin fyrri gyšinglegu kristnu
söfnušir, sķšar uršu flest af žeim ķslömsk, voru sannur hluti af
frumkristni; žrįtt fyrir žį stašreynd aš munur hafi veriš į žeim og
öšrum kirkjum sem voru ķ žróun.
Postulasagan 15,19 segir
frį skošun Jakobs sem leiddi til frumsafnašarins, aš "Ég lķt žvķ
svo į aš eigi skuli ķžyngja heišingjum žeim sem snśa sér til Gušs
(kennt af Pįli). heldur rita žeim aš žeir haldi sig frį öllu sem flekkaš
er af skuršgošum, frį saurlifnaši, frį kjöti af köfnušum dżrum og frį
blóši." En skošanir kirkjusagnfręšingsins Eusebius o.s.frv. leiš til
žessarar sżnar, aš Jesśs, Jóhannes, Pétur, Jakob... lifšu lķfi
sķnu sjįlfir įn kjöts.
Samkvęmt Matt 15,11-20 og Mark 7,17-21 lagši Jesś meiri įherslu
į žaš sem śt fer af munni", heldur en žaš sem inn fer ķ
munninn"; žetta snerist samt sem įšur meira um handžvott farķseanna
įšur en boršaš var. Sömu gildistengsl eru gefin oršalagi Jesś um bjįlkann
ķ auga manns" og flķsina ķ auga einhvers annars". Žaš žżšir
aš betra er aš byrja į veikum punktum manns ķ staš óttans varšandi
utanaškomandi įhrifa. Téšur kafli segir ekki aš mašur žurfi aš borša
kjöt.
Ķ Lśk 10,8 rįšlagši Jesś lęrisveinunum aš borša žaš sem į
borši gestgjafa žeirra vęri į feršalögum žeirra. Žaš žżšir žó ekki
sjįlfkrafa aš žetta umręšuefni skipti ekki mįli. Enn žann dag ķ dag,
t.d. ķ arabķskum löndum, getur synjun gests er varšar mat eša drykk valdiš
óśtreiknanlegum višbrögšum ef hann/hśn er ekki mjög reynd/ur. Aš auki
höfšu lęrisveinarnir fengiš žann sértęka hęfileika aš skašast ekki af
jafnvel mjög skašlegum efnum (Mark 16,18). Žvķ er gagnslaust aš
alhęfa um slķkar biblķulegar tilvitnanir en takmarkana fyrir utan samhengiš.
Lķkaminn er verkfęri og verkfęri žarf aš mešhöndla į
įbyrgan og sišfręšilegan mįta.
Og dżr, aš įliti biblķunnar, eru sköpunarverk hins sama Gušs; žau eru
žvķ ekki hlutir", eins og žau eru oft mešhöndluš ķ dag
(takmörkuš af nśtķmalögum hvaš varšar dżraverndun)
Žegar žetta er haft ķ huga veršur mašur aš įkveša sjįlfur hvernig
mašur vill lifa.
*) Sį sem leitar upplżsinga um matarręši gręnmetisętna ķ dag getur fundiš dęmi um slķkt hér:
http://www.ivu.org. (Ways-of-christ.net er ekki įbyrgt fyrir vefsvęšum annarra og styšur ekki sjįlfkrafa öll breytilegu efnisatrišin.) Vegna heilsufars-, sišferšilegra, umhverfis- og annarra įstęšna af völdum aukinnar vitundar hefur neysla į heilsusamlegri fęšu aukist, eins og unniš hefur veriš aš meš višeigandi hętti ķ meira en 100 įr, og m.a. heilsusérfręšingar męla meš ( heilkornavörur, helst śr lķfręnum landbśnaši, ferskmeti, óunnar olķur... )**) Slķkar reglur eru einnig notašar enn ķ dag, t.d. hjį strangtrśušum gyšingum fyrir
hrein (kosher)" matvęli: t.d. ekkert svķnakjöt, ekkert blóš og žvķ fer slįtrun fram meš sérstökum hętti į öšrum dżrum. Sama gildir hjį halal" - nęringu ķ ķslamstrś žar sem svķnakjöt er foršast. Til baka ķ atrišaskrįna.
Margir upplifšu Jesś og lęrisveina hans og frekari félaga sem hreyfingu varšandi heilun lķkama og sįlar žvķ ķ dag er žetta ekki sjįlfsagt, mašur veršur aš vinna aš žessu.
Viljinn til aš verša heill.
Jesśs spyr óundirbśinn einstakling mikilvęgrar
spurningar: Viltu verša heill?" (Jóh 5,6). Jesśs er aš tala
viš sįlina Hinn sjśki lżsir vandamįlum sķnum viš aš finna hjįlp.
Spurningin hjįlpar samt sem įšur žeim sjśka til aš įtta sig į aš hann vill
veršavirkilega verša heill. Žetta er fyrsta forsenda bata. Svo lengi
sem undirmešvitundin hindraš leiš hans til aš leita lękningar og ašstošar
er varla mögulegt aš taka viš hjįlpinni. Žrįtt fyrir žetta gęti veriš
mögulegt aš veita skyndihjįlp eša breyta sjśkdómseinkenni. En heilun er
meira en žaš og virkar ašeins ef sį sjśki getur samžętt hana, sameinaš
hana viš lękningamįtt sinn.
Lęknisfręšilegir fagašilar sem vinna meš
sjśklingnum og einnig heišarlegir heilarar" og fólk sem styšur viš
sjśklinga meš trś sinni og bęn er ķ samręmi viš žessa meginreglu.
Mįttur trśarinnar.
Matt 9,22: Kona snerti flķk Jesś og varš heil. Jesśs: Trś
žķn hefur bjargaš žér". Sį sem hefur reynt slķkt višurkennir
aš mįttur trśarinnar er eitthvaš sem er raunverulegt ķ sambandi sķnu viš
Guš. Žó aš lęknar žekki mįtt mannlegrar sannfęringar hvaš varšar lyfleysuįhrif"
(žar sem sykur er jafnvel tekinn inn ķ staš raunverulegra lyfja), slķkt
veldur ekki eins djśpstęšum breytingum og žau sem verša til meš mętti
trśarinnar.
Jesśs er einnig fyrirmynd manneskjunnar - heilbrigšur og heill gešsmunum aš
lķkama, huga og anda.
(Śtdrįttur śr kaflanum um kraftaverkin" ķ meginhlutanum*). Jesśs vķsar ekki einungis, eins og sumir nśtķmaheilarar gera, til alheimsorku", sem žeir finna streyma ķ gegnum sig, heldur einnig til trśarinnar į möguleikanum aš verša heilbrigšur ķ gegnum hann, aš lokum vegna Gušs ķ gegnum hinn sżnilega einstakling Jesś.
Leggja hendur yfir einhvern.
Jesśs og lęrisveinar hans lögšu oft hendur yfir fólk til aš lękna žaš.
Žessi išja er ķ fįeinum tilfellum enn til stašar ķ dag. Sį sem leggur
hendur sķnar yfir höfuš eša axlir žess sjśka talar ķ bęn, hugsanlega
meš söfnušinum. Žaš styšur samkennd og vitund fyrir žvķ aš vera
bošleiš fyrir hjįlp Gušs. Žetta mį skilja į tįknręnan mįta. En žaš
eru einnig mešvitašir kristnir menn į mešal andlegra heilunarhreyfinga ķ
dag og viš vitum aš slķkt er raunveruleiki. Ķ frumkristnir var žessi
mįttur kallašur pneuma" (grķska), andardrįttur lķfsins"
eša hins heilaga anda*). Žetta var einnig notaš viš heilun og blessun,
įsamt frekari iškun. Sjį til dęmis Matt 19,13; Mark 8,23; Mark 10,16
(blessa börn); Lśk 4,40-41 (heilun og sęringar); Lśk 24,50 (blessa
lęrisveina); Postulasaga 6,6 og 19,12 og 28,8.
En heilunarbęn krefst žess ekki endilega aš hendur eru lagšar yfir žann
sjśkan. Hśn virkar einnig śr fjarlęgš - sem gęti veriš tališ erfišara.
Andlegir/gešvefręnir sjśkdómar.
Afturbati sįlarinnar, hinar lķfsnaušsynlegrar orku og lķkamans er tengt
nįiš saman. Jafnvel góš prestleg rįšgjöf eša lķfsrįšgjöf getur haft
įhrif į gešvefręna sjśkdóma - er višeigandi rįšleggingar eru teknar ķ
staš žess aš halda stöšugt įfram aš gera sömu mistökin ķ (framferši)
lķfsins.
Hlutar śr kaflanum Hinn heilagi įkafi, og... tilfinningar" śr megintextanum*): Jesśs lifši stöšugt ķ jįkvęšri lotningu Gušs" og samśš fyrir fólkinu... Ķ venjulegum manneskjum eru nęstum allar tilfinningar blandašar saman viš ómešvitaša örvun. Višbragš sem er mismunandi ęvisögulega séš og mismunandi aš styrkleika en mjög svipaš ķ grunngerš. Žetta er langt ferli sem snżst um aš lęra aš lķta į žetta ķ sjįlfum manni... og uppgötva meira af žessu gangvirki ķ višbrögšum manns og meš žvķ aš horfa į žaš ķ staš žess aš bęla žaš nišur, aš lokum öšlast stjórn į žvķ og/eša bjóša Guši žaš.
Einn möguleg leiš til aš gera žetta:
1. aš lķta į tilfinninguna sem neikvęša žegar hśn kemur upp (t.d.
kvķši, hatur, reiši, afskiptaleysi, hroki, mikill efi).
2. ķ staš žess aš grufla bķšiš ķ litla stund til aš vera mešvituš um
hvaš mįliš snżst.
3. aš afhenda žį į žennan hįtt fundna byrši, jafnvel oršna lķkamlega
tilfinnanlega, til Gušs ķ bęn**).
4. aš bķša rólega žar til žaš veršur e.t.v. tilfinnanlegt.
Meš hugleišslu*** getur manni lišiš eins og žetta sé aš fara upp og
nišur, og hugsanlega sķša sem straumur af endurnżjandi jįkvęšri orku sem
kemur aš ofan og flęšir nišur. Žaš er einnig mögulegt aš sameina žetta
öndun: aš anda frį sér vandrįšnum eiginleikum, aš fęra žį Guši og
anda jįkvęšum eiginleikum inn, sem gušsnįš vill gefa. (Breytt śr hinni
samfelldu bęn kristna munka į Athos-fjalli, eins og minnst er į ķ kaflanum
Žögnin ķ eyšimörkinni" ķ megintextanum.)
Andleg vandamįl.
Örlagatengt vandamįl".
Andlegir heilarar nśtķmans skżra frį upplifunum žar sem lįtiš er ķ žaš
skķna aš heilun er ekki enn mögulegt eša ekki enn heimiluš". Žetta
er stig nokkurs į borš viš kerfi". T.d. gęti žeim sjśka fyrsta langaš"
aš kynnast einhverju varšandi sjśkdóminn. Meš Guši er lausn į žvķ
einnig möguleg. Sjį einnig efnisgreinina Viljinn til aš verša
heill".
Lagalegar ašstęšur.
Ķ Žżskalandi heimilar t.d. lögbundiš trśfrelsi kristna heilun meš bęn
eša meš žvķ aš leggja hendur yfir žį sjśku. Žeir sem vilja samt sem
įšur bjóša upp į slķkt sem žjónustu śt fyrir nįnustu eša kirkjuna
ęttu fyrst aš kynna sér lagalegar ašstęšur ķ landinu. Ef mašur bżšur
upp į athafnir sem ašrir gętu tślkaš sem sjśkdómsgreiningu eša beina
mešferš, jafnvel žó slķkt sé įn endurgjalds eša algjörlega byggt į
fjįrframlögum, veršur mašur aš vera lęknir eša ólęknisfręšilegur
iškandi ķ Žżskalandi (andlegir heilarar finna t.d. oft fyrir sjśkdómunum
meš höndum sķnum. Įstundun žeirra er ķ flestum tilfellum ólķk hinnar
upprunalegu kristnu įstundunar, en įkvešin atriši eru samt sameiginleg).
Žó žaš vęri fżsilegt aš lögin yršu meira löguš aš hinu sérstaka
ešli slķkra iškana meš minni skriffinnsku męlir žżska samband andlegra
heilara meš žvķ aš hęfir einstaklingar taki próf sem iškendur. Ef mašur
vill einungis stunda sįlfręšilega rįšgjöf eša andlega heilun er hęgt aš
taka einfaldaš próf.
Önnur lönd****: Ķ Englandi**** eru andlegir heilarar meira višurkenndir,
jafnvel į sjśkrahśsum.
Óhįš lagalegum atrišum ętti einstaklingurinn sem óskar sér heilara aš halda įfram aš nżta sķna eigin möguleika eins og góša nęringu, hreyfingu og nęgan svefn til aš bišjast fyrir.*****
*) Meginstexti ways-of-christ.net fjallar um žetta og önnur umręšuefni frį sjónarmiši sem fer śt fyrir hiš hefšbundna og snertir einnig mannlega žróun almennt séš.
**) Hvaš varšar bestu višhorf viš bęn, skošiš okkar aukasķšu Bęn fyrir friši..."
***) Viš erum meš aukasķšu Kristin hugleišsla".
****) National
Federation of Spiritual Healers (NFSH) -
t.d. Harry Edwards Movement; bżšur upp į andlega tilvķsunaržjónustu sem og
heilunaržjįlfun og -nįmskeiš. http://www.nfsh.org.uk
World
Federation of Healing - į heimsvķsu,
margir hópar. http://www.wfh.org.uk
Žessa stundina vitum viš ekki um nein
samtök sem byggš eru eingöngu į kristnum uppruna eša hafa einungis kristna
heilara (uppfęrsla į žżsku heimasķšunni). Mašur getur samt sem
įšur fundiš einfalda, öfluga og įhrifarķka biblķulega heilunarbęn ķ
vissum frjįlsum kirkjum į borš viš baptistakirkjur og hvķtasunnukirkjur. Į
vissum kažólskum pķlagrķmastöšum į borš viš Lourdes hafa einnig veriš
tilkynnt um tilfellir ótrślegrar heilunar meš bęn og trś.
(Ways-of-christ.net er ekki įbyrgt fyrir
vefsvęšum annarra og styšur ekki sjįlfkrafa öll breytilegu efnisatriši
žeirra.)
*****) (...) Meš vķsan til žekkingar dagsins ķ dag eru hin margsönnušu stjórnkerfi innan ķ mönnunum, fyrir utan einhliša sameindalķffręšilegt sjónarhorn, mjög mikilvęg til aš skilja ašgeršir į sviši nįttśrulękninga og trśarlękninga. Meš žvķ aš beita žeim alls stašar meš kraftmeiri hętti gęti aušveldar samvinnu mismunandi lęknisfręšilegra stefna.
Til baka ķ atrišaskrįna.
Žegar mašur er samstilltur getur mašur, sem trśmašur, blessaš alla og allt sem mašur vill svo lengi sem mašur skynjar žaš samkvęmt vilja Gušs*). Žaš er ekki bara um aš ręša prestlegu blessun Fjóršu Mósebókar 6:23 - 7:1.
ŽŚ getur dreift blessunum. Žś žarft enga formślu og žś žarft ekki aš tala upphįtt, heldur žarftu rétta višhorfiš, aš vera blessašur eins og Drottinn vill..." . Guš mun ekki gera neitt óréttmętt viš blessun žķna. Žessi venja er sjaldgęf ķ dag, en žetta gęti veriš mikilvęgt.
Žaš eru margir kaflar ķ biblķunni er varša blessanir. Sumir dęmigeršir
*) Til dęmis ef vopn eru blessuš gętu englarnir įtt erfitt meš žęr blessanir"...
Afturķatrišaskrįna i.
Sumar strangar kristnar kenningar lįta ķ einhliša skošun skķna aš kristnir menn ęttu frekar aš fela sig trś sinni og ekki syrgja ekki žróun heimsins of mikiš. Žeir geta bešiš fyrir betrumbętingu eša gert eitthvaš viš žvķ, en aš kvarta biturlega viš Guš um eitthvaš, sjį kvörtun/kvartanir ķ Gamla testamentinu, er sjaldgęft. Lķklegra er aš finna slķkt ķ lesefni į borš viš Don Camillo and Peppone", en sjaldan er slķkt opinberlega kennt ķ kirkjum. Lķklegra er aš žetta eiga sér staš ķ persónulegum bęnum. Žó viš męlum ekki meš žvķ aš kristnir menn hermi eftir hinni gyšinglegu išju viš Grįtmśrinn ķ Jerśsalem sżnir sś įstundun aš kvörtun til Gušs gęti veriš mjög mikilvęgur hluti af kristnu lķfi.
Ef hin sértęku kristnu gildi og loforš, t.d. Fjallręšan Matt
5:5 Sęlir eru hógvęrir žvķ aš žeir munu jöršina erfa" eru
borin saman viš žęr tilhneigingar sem enn eru rįšandi ķ heiminum ķ dag
gęti mašur haldiš aš kristnir menn séu ófęrir um aš mešhöndla loforš.
Biblķulegt loforš er engin miskunn įn skuldbindingar, sem gęti komiš eša
ekki, og er einnig til. Loforš er loforš;
sį tķmi sem žaš veršur uppfyllt gęti
velt į žroska mannsins og/eša bęnum.
[Rķki himnanna er valdi
beitt". Matt11:12.]
Ekki var lengur augljóst undan hverju veriš var aš kvarta: er rétt aš kvarta undan öšru fólki? Eša undan djöfullegum öflum, sem gętu hafa freistaš fólks, deilt um af įkvešnum gušfręšingum? Bįšir hópar geta aš hluta til veriš įbyrgir. Eša mašur getur lagt įherslu į hugmyndina aš djöfulinn hefur veriš heimilašur" (meš vissum mannlegum hugsunum, t.d žvķ fólk veršur aš lęra aš greina ķ sundur"). Er Guš sjįlfur samt sem įšur eini leikstjórinn" sem getur heimilaš eitthvaš eša ekki og žróar žvķ sķnar reglur"? Žaš vęri of einfalt aš eigna žvķ illa ķ heiminum eša öllu žollyndi" Guši sjįlfum. Į fyrstu öldunum virtu hinir fyrri fešur enn kirkjurnar sökum annarra kenninga, skrifušu um stigveldi engla sem eru lįtin ganga ķ erfšir, standa į milli Gušs og manns (og ašrar sköpunarverur). Gnostķkarnir tölušu einnig um svokallaš Archonts", sem oft höfšu vandrįšna eiginleika. Ašrir menningarheima hafa einnig tileinkaš sér slķkar upplifanir, t.d. tķbetska bók daušans" er full af rįšleggingum varšandi hvernig į aš mešhöndla slķkar verur eftir dauša. Hvaš varšar grundvallaratrišin eša mikilvęgustu atrišin, fyrir utan smįsįlarlegan brigsli fólks, gęti mašur dag einn komist aš žvķ aš žaš sé leikstjóri, ekki alveg fullkominn, fyrir nešan sjįlfan Guš, en mjög hįr" mišaš viš manninn eša meš neikvęša öfl. Dieser Ansatz ist auch ein Beitrag zur alten Frage der Philosophen nach der Theodizee" bzw. nach dem Verhältnis von Gott zum Übel der Welt (seiner Rechtfertigung").
Nišurstaša: žaš er vel hugsanlegt aš kvarta til Gušs, sem žżšir aš hann er sį rétti til aš tala viš, en žaš er ekkert vit ķ žvķ aš kvarta undan honum. Kvörtunin gęti innihaldiš aš birta skilning sinn meš sķnum tengdum tilfinningum upp til Gušs, jafnvel žó žessar tilfinningar varši reiši meš óréttlęti ķ staš žess aš vera leišur (Matt 5:6). Žar sem lausnin er ķ höndum Gušs er žessi kvörtun ķ raun sérstök tegund öflugrar bęnar. Samt sem įšur er įst og djśp viršing fyrir Guši og/eša Jesś Kristi hluti af žessu, žannig bżšur slķkt upp į vissa vörn gegn žvķ aš verša hįšur hreinni neikvęšni sem myndi ekki leiša mann til Gušs heldur eitthvaš annaš.
Önnur leiš er aš róa tilfinningar sķnar fyrst svo aš hin klassķska hreina bęn veršur möguleg, aš žakka fyrir allt eša bišja um eitthvaš til Gušs. Vafalaust er žaš višeigandi višhorfiš ķ garš Gušs aš bišja į žennan mįta. Žaš er samt sem įšur leyfilegt aš kvarta eins og nefnt hefur veriš aš ofan, ef slķkt er heišarlegt og viršist vera naušsynlegt.
Hver sį sem leitar leiša til aš miša įfram frį sķnu
ófullkomna įstandi til žróunar meš efnilegum eiginleikum, meš Jesś sem višmiš
og hjįlp - (skošiš sķšuna ...sišfręši"), getur fyrst
oršiš mešvitašur um sķna veikleika, mistök og
yfirsjónir sem žeir hafa gert ķ staš žess aš varpa sķnu slęma skapi,
vandamįlum og skaša yfir į ašra (sbr. Matt 7:1 Dęmiš ekki svo aš
žér veršiš ekki dęmd. 2 Žvķ aš meš žeim dómi, sem žér dęmiš,
munuš žér dęmd verša og meš žeim męli, sem žér męliš, mun yšur
męlt verša. 3 Hvķ sér žś flķsina ķ auga bróšur žķns en tekur ekki
eftir bjįlkanum ķ auga žķnu?...").
Mašur veitir slķku athygli, annaš hvort ķ
huganum eša skrifar žaš hjį sér, og reynir aš bęta sig eins fljótt og
mögulegt er, hljóšlega (sbr. megintexti okkar, kafli Žögnin ķ
eyšimörkinni"), og sżnir varśš. Ef manni tekst vel til ętti
mašur aš veita slķku athygli. Okkar višleitni er naušsynleg ķ svona
ašstęšum, kannski meš hjįlp tengdrar bęnar og ķ samręmi viš trś manns
kemur hjįlp Gušs. Ef žetta er gert ķ alvöru skošar mašur višhorf,
hugsanir og tilfinningar og reynir sķšan einnig aš breyta hegšun manns.
Žaš er aušveldara aš byrja į aš leita aš žętti vandamįls og sķšan
bišja fyrir lausn žess... (Sbr. kaflinn Hinn heilagi įkafi og
sjónarmiš varšandi tilfinningar")
Žaš er erfitt aš breyta lķfsvenjum", en
žaš er mögulegt, ef mašur kemst aš sķfellt meiru um ómešvitušu hluta
manns. Ķ įkvešnum tilvikum getur góšur įrangur įtt sér samstundis staš.
Samanber hina giftusamlegu įkvöršun reykingamanns aš hętta aš reykja.
(Sbr. kaflinn Ummyndun Krists").
Žessi įstundun aš lķta į žaš sem gerst
hefur og melta meš bęn į mešvitašan hįtt" gęti žegar veriš
andlegur vegur til aš ašstoša okkar aš taka miklum framförum, og getur
veriš meš okkur ķ gegnum allt lķf okkar. Meš įkafri įstundun getur aš
minnsta kosti ein breyting įtt sér fljótt staš. Dżpri lög" af
žessum vandamįlum geta samt oršiš greinileg fyrir okkur, žó aš žegar
hafi oršiš įkvešin framför.
Sķšan
er mjög lķklega hęgt aš sinna flķsinni" ķ öšrum en žvķ sem
einhver hefur gert į hluta okkar.
Žar sem mat viršist naušsynlegt
- hvaš varšar eigin gjöršir eša gjöršir annarra - ętti žaš aš snśast
um žaš sem viršist heldur žaš sem er rétt"/"sanngjarnt"
- ž.e. meš einstaklingsmišušum og eins uppbyggilegum hętti og hęgt er
(sbr. Jóhannes 7:24)
(...)
- Hvatir munu einnig koma frį manns eigin vitund... (Matt
5,5 og 5,9).
(Žessi įstundun er helst ętluš einstaklingum hvers vandamįl mętti meta sem venjuleg" af sįlfręšingum. Ef mašur vill bęta persónueiginleika manns, sem litiš er į sem illa" upp aš įkvešnu marki, er žvķ mikilvęgara aš fį ašstoš frį reynslumiklum, hugsanlega einnig sįlfręšilega menntušum einstaklingi, žvķ hann eša hśn hefur enn minni stjórn en venjulegt" fólk žegar kemur aš žvķ aš skoša eigin vandamįl. Ef žessi hęfileiki vęri svo takmarkašur aš hann/hśn gęti ekki gert žetta žrįtt fyrir ašstoš vęri samt mögulegt fyrir einstaklinginn aš fį ašstoš annars meš bęnum sem myndi žį fara meš višeigandi mešferš. Forsendan" er aš leita hjįlpar: Jesśs sjįlfur er žekktur fyrir aš hafa notaš hina mikilvęgu spurningu Viltu verša heill?" Sbr. sķša okkar ...heilun".)
Samkvęmt nżjustu rannsóknum į sviši hagfręši* er mašurinn hinn sjįlfselska vera sem gengiš er śt frį af nśverandi frjįlslyndu hagfręšikenningu. Ašeins lķtill minnihluti hefur ašeins sinn hag ķ huga. Hjį flestum eru önnur gildi į borš viš sjįlfviljug gagnkvęm samvinna" jafn mikilvęg eša jafnvel mikilvęgari. Žessi gagnkvęma fórnfżsi", eins og sjįlfselska, leišir ekki sjįlfkrafa aš žvķ besta fyrir žjóšfélagiš ķ heild sinni, heldur getur hśn bśiš til klķkur, žvķ geta ašeins mešvitašar og sišfręšilegar įkvaršanir ašstošaš okkur viš framvindu okkar.
Hérna koma sįlfręšileg og trśarleg-sišfręšileg sjónarmiš til sögunnar. Mašurinn hefur einnig einstaklingsbundiš og félagslegt ešli. Hófsamt sjįlfstraust og samstöšuvišhorf ķ garš annarra mį žjįlfa ef mašur er opinn fyrir slķku. Hvert sem okkar sjįlfselska hliš er of sterk er žaš einfaldlega sökum žess aš okkar fórnfśsa hliš hefur ekki fengiš möguleika til aš koma ķ ljós, eša hśn hefur rżrnaš af hinni höršu žjįlfun" hins vestręna žjóšfélags. Félagshyggjužjóšfélög lögšu of mikla įherslu į samstöšu sem hafši žau įhrif aš einstaklingshyggjuešli okkar, meš frelsisžrį sinni, var vanrękt (rżrnaši), sem var einnig gagnstętt ešli mannsins. Ef fólk finnur ekki jafnvęgi birtist žetta fyrr en sķšar ķ gegnum gagnrżni o.s.frv. Annaš hvort lęrir žjóšfélagiš žetta meš tķmanum eša žvķ hnignar. Žetta snertir einnig rķkjandi hagkerfi nśtķmans, meš sķnum hefšbundnu rįšandi ašilum į heimsvķsu. Jesśs męlir meš aš viš mešhöndlum vandamįl okkar fyrst (Matt 7).
Mašur getur annars vegar ekki einfaldlega tślkaš almennan
gildiskvarša Fjallręšunnar (Matt 5-7) sem leišbeiningar varšandi
hvernig į aš mešhöndla vandamįl ķ žjóšfélaginu. Hins vegar vęri žaš
ekki ķ samręmi viš visku Jesś aš iška mannkęrleika ķ einkalķfinu į
mešan mašur beitir gagnstęšum meginreglum ķ bandalögum eša pólitķskum
tilgangi. Heišarleg sišfręšileg gildi** verša aš sanna gildi sķn į
öllum svišum, jafnvel į heimsvķsu.
T.d. gildi mannkęrleika og sś stašreynd aš Jesś sneri sér aš žeim
fįtęku skiptir įn nokkurs vafa mįli, jafnvel fram fyrir félagslega
žjónustu kirknanna, ķ nśtķma félagslegu mįlefnum, žar į mešal
mannlegri hegšun innan fyrirtękja. Matt 22,21 ręšir einnig um
praktķska hluti: mannkęrleikurinn og hin hefšbundna tķund" var
višurkennd af Jesś, fyrir utan rómverska skattinn, 10% fjįrframlag af tekjum
manns ķ trśarlegu og kęrleiksrķku skyni. Samkvęmt
Jesś er hjįlpsemi samt byggš į frjįlsum vilja. Žaš er ómögulegt aš
öšlast skilning varšandi žvingaša endurśthlutun eignar frį henni. Nķunda
og tķunda bošoršiš eru enn ķ gildi: Žś skalt ekki girnast ... nokkuš
žaš sem nįungi žinn į". Žrįtt fyrir allar tilraunir okkar til aš
bęta félagslega stöšu margra liggja okkar mismunandi örlög ķ hendi Gušs.
Dęmisagan ķ Matt 25,14-30 / Lśk 19 notar žekktar efnislegar
stašreyndir. En samhengiš (Lśk: Hin sišfręšilega hegšun
tollheimtumannsins; Matt: hin fyrri dęmisaga um mįtt trśar meyjanna)
sżnir aš slķkt snśist um meira en einfaldlega aš auka veraldlegar eigur
manns og fjįrmuni. Augljósara t.d. ķ Lśk 12,33 žar sem sżnt er fram
į aš dżrgripir sįlarinnar eru meira virši en žeir veraldlegu. Mešhöndlun
trausts į įbyrgan mįta snertir samt sem įšur efnisleg gildi. T.d.
rįšgjöf viš aš hjįlpa fįtękum og fötlušum. Hér er efnislegur eša
fjįrhagslegur stušningur višurkennt vildi ķ staš žess aš ógilda efnisleg
gildi almennt séš. Ķ žessu tilfelli veltur žaš į ķ hvaš eignin eša
peningarnir eru notašir ķ.
Aš ljśga og svindla, aš stela ('aš loka į fólk','śtskśfun
samstarfsfélaga') og aš framkvęma verkefni įn žess aš įkvarša ekki fyrst
skašleysi žeirra fyrir fólk og įn žess aš spyrja viškomandi er ekki hiš
įbyrga samlyndi sem Jesś sżnir stöšugt fram į. Jesśs talar heldur ekki um
innbyggšar naušsynjar" sem afsökun fyrir öll mistök.
Bann į vöxtum er žekkt śr ķslam; en gyšingar og kristnir menn geta lķka fundiš įlķka rįšleggingar ķ biblķunni (ķ Gamla testamentinu voru bönn):
Biblķan męlir meš aš foršast žaš aš verša skuldugur aš óžörfu (Oršskviširnir 22:7), og męlir meš fyrirhyggjusamri įętlunargerš (Oršskviširnir 21:5), og aš vaxa sķfellt aš visku og žekkingu (til dęmis Oršskviširnir 4:5-8). Fólk įtti aš spara eignir og peninga, tķundina" įtti aš leggja fyrir į hverju įri til aš geta feršast į hįtķšir eša gefiš ölmusu (Fimmta Mósebók 14:22-27). Pįll baš kristna menn til leggja fyrir ķ hverri viku, til aš gefa slķkt til kristinna manna sem įttu viš vanda aš etja, ef meš žurfi (Fyrra Kor 16:1, 2), og stingur upp į hófsömu višhorfi varšandi veraldlegar eignir (Fyrra Tķm 6:8). Jesśs gerir rįš fyrir aš mašur verši aš reikna śt hvert nęgir peningar séu til įšur en t.d. byggingastarf getur hafist (Lśk 14:28). Sjįlfbęrt hagkerfi myndi krefjast žess einnig ķ dag, fyrir mešferš og vörn; einka-, višskipta- og opinberar skuldir eru orsök fjįrmįlaóstöšugleika ķ heiminum. Heimasķšan Vegir Krists hefur engin pólitķsk markmiš, hér er ašeins bryddaš į almennum sjónarmišum.
*) Ernst Fehr, forstjóri Institut für Empirische Wirtschaftsforschung" viš hįskólann ķ Zurich, Sviss, samkvęmt vištali ķ Spektrum der Wissenschaf" ķ mars įriš 2002, Reziproker Altruismus...".
Til baka ķ atrišaskrįna.
Matt 22, 21; Mark 12,13-17; Lśk 20,20-26: Gjaldiš žį keisaranum žaš sem keisarans er og Guši žaš sem Gušs er" er raunsętt višhorf varšandi greišslu skatta til Rómverja. Žaš sżnir einnig augljósa skarpskyggni varšandi rķki og trśarbragša. En žaš žżšir ekki aš vera undirgefinn yfirvöldum almennt séš; Postulasagan 5,29: ...Framar ber aš hlżša Guši en mönnum." Jesśs talar ekki um innbyggšar naušsynjar" sem afsökun fyrir öll mistök.
Mašur getur annars vegar ekki einfaldlega tślkaš almennan
gildiskvarša Fjallręšunnar (Matt 5-7) sem leišbeiningar varšandi
hvernig į aš mešhöndla vandamįl ķ žjóšfélaginu. Hins vegar vęri žaš
ekki ķ samręmi viš visku Jesś aš iška mannkęrleika ķ einkalķfinu į
mešan mašur beitir gagnstęšum meginreglum ķ bandalögum eša pólitķskum
tilgangi. Heišarleg sišfręšileg gildi** verša aš sanna gildi sķn į
öllum svišum, jafnvel į heimsvķsu.
T.d. myndi žaš sannleikanum og įbyrgšinni sem Jesś sżndi fram į til aš
standa į sķnu frammi fyrir samkeppnisašilum sem nżta sér óheišarlegar
ašgeršir til aš blekkja almenning og til aš framkvęma verkefni įn žess
aš įkvarša fyrst skašleysi žeirra fyrir fólk, og įn žess aš spyrja
viškomandi. Žvķ gętu
sjįlfstęšar kristnar hugmyndir sem nį śt fyrir hinn hefšbundna vinstri"
eša hęgri" hugsanamynstur veriš naušsynlegar.
Ķ Matt 7:3-5 Jesśs vill ekki aš viš vinnum einungis meš okkar veikleika - eins og sumir kristnir hópar viršast halda. Viš ęttum einfaldlega aš byrja į okkar hluta vandamįlanna, frjįlsari en įšur, įn žess aš kenna öšrum um okkar vandamįl, įvķta žį eša gagnrżna žį, žar sem slķkt viršist vera naušsynlegt. Žetta getur snert vini okkar sem og stjórnmįlamenn.
Ķ Jeremķa 29,7 finnum viš spįmannlegu rįšleggingu:
Vinniš aš hagsęld žeirrar borgar sem ég gerši yšur śtlęga til...
Bišjiš Drottin fyrir henni žvķ aš hennar heill er yšar heill." Hér
er gefin til kynna įkvöršun er varšar samstöšu. Einnig Matt 5,13, Matt
13,33 o.s.frv. męlir meš aš hafa įhuga į žjóšfélaginu og aš vera
salt jaršar."
Einnig mį finna ašstęšur žar sem kristnir menn eru bešnir um aš ašskilja
sig frį slęmu įstandi ķ félagslegum mįlefnum. Opinberunarbókin 18,4:
Og ég heyrši ašra rödd af himni sem sagši: Fólkiš mitt, foršiš yšur
śr borginni, svo aš žér eigiš engan hlut ķ syndum hennar og hreppiš ekki
plįgur hennar...".
*) Heimasķšan Vegur Krists hefur engin pólitķsk markmiš. Hér er ašeins drepiš į almennum athugunarefnum.
Heimspekingurinn dr. Juergen Habermas, sem hingaš til hefur veriš talinn vera trśleysingu, višurkenndi einnig mikilvęgi trśarlegra hugmynda sem rót gildanna og samstöšu hins veraldlega žjóšfélags. Lķkindi manns meš Guši meš eiginleikann og rétt til frelsis getur jafnvel žżtt eitthvaš samviskusamlega ófróšur" (bókstaflega: 'samviskusamlega ótónvķs') - er hann lķtur į sjįlfan sig. Hann segir aš heimurinn sé ófęr um aš taka framförum įn sįtta og fyrirgefningu - gildi sem eiga rętur sķnar aš rekja til trśar. Hann vķsar einnig til žjįningu žeirra saklausu sem fariš hefur veriš illa meš, smįnašir og myrtir, fer śt fyrir allar mannlegar rįšstafanir varšandi mögulegar bętur". Hin tżnda von um upprisu skilur eftir sig merkjanlegan tómleika" (ķ veraldlegu žjóšfélagi).
Habermas įttar sig į hinum mikilvęgu upplżstu kristnu
sįttum - sem veraldlegir hugsušir ęttu nśna aš sżna ķ samskiptum viš
žessa nśtķmalegu kristna menn:
- Trśarlega vitundin veršur aš vinna aš hinum andlegu hjįróma"
samskiptum viš ašra söfnuši og trśarbrögš. Athugasemd: Ķ vestręnum
löndum er takmarkaš magn sišmenningar hvaš žetta varšar. Sjónarmiš sem
mikilvęg eru fyrir alkirkjulega eša žvertrśarlega umręšu mį finna ķ
megintexta okkar og į vissum aukasķšum, t.d. varšandi Kirkjur,
og sišareglur.
- Trśarlega vitundin veršur aš samstilla sig vķsindalegum yfirvöldum.
Athugasemd: Sjónarmiš okkar er aš hinn vķsindalegi meginstraumur fylgist
ekki oft meš nżjustu rannsóknum, eša višurkennir žau ekki, og er undir
įhrifum efnahagslegra ašstęšna eša annarra ašstęšna. Varšandi mörg
umręšu efni hefur žvķ žessi tegund yfirvalds oršiš vafasöm. Ķ
vķsindalega svišinu er einnig skortur į žverfaglegri samvinnu og
fjölhyggju. Žetta snertir bara umręšuefni sem mikilvęg eru ķmynd mannsins,
t.d. erfšatękni; Habermas minnist einnig į vandamįl hennar); en einnig innan
annarra vķsindasviša. Viš lķtum į slķkar nżjar vķsindalegar rannsóknir
į nokkrum stöšum ķ megintextanum eftir skrefin ķ gušspjöllunum.
Oršręša į milli trśarbragša og vķsinda er naušsynleg. Reynsla okkar
sżnir samt sem įšur aš hinar nżju stefnu (nįttśru) vķsinda** yršu einni
aš vera teknar meš sem og rannsókn utanaškomandi" o.s.frv. Frį
trśarlegu sjónarmiši veršur mašur aš taka meš skilning sem į rętur
sķnar aš rekja til hinnar mešvitušu meltingar į djśpri trśarlegri
upplifun, ķ staš einungis gušfręšilegra hugmynda. Ašeins er hęgt aš
foršast aš tala ķ kross į žennan hįtt. Fyrri umręša var byggšum į
gömlum vķsindalegum višmišum (gamlar forsendur um ešli heimsins) og/eša į
takmarkašri sżn kristindóms sem nęgši ekki eitt og sér. Mannśšlegar
fręšigreinar gętu einnig haft hag af ferli žar sem mašurinn veršur aš
manni aš nżju og sįlin veršur aš sįl aš nżju, ķ staš žess aš lķta
ašeins į slķkt sem efnafręšilega virkni heilans.
- Hin upplżsta trśarlega vitund varš aš višurkenna forsendur lögbundins
rķkis...". Hann minnist į eyšilegginguna sem möguleg er įn žessa
skrefs. Athugasemd: Žessi ašlögun kristinna manna ķ nśtķmanum aš gildum
frjįlsra borgara er aš hluta til skref aftur į bak til róta frumkristni
įšur en kristni var blönduš saman viš žvingunarašferšir rķkisins
sķšan 325 e.Kr.
Kristnir/trśarlegir hringir sem fóru meš veraldlegar stofnanir ašlögušu yfirleitt tungumįl sitt aš hinu veraldlega tungumįli. Habermas bišur nśna veraldlega ženkjandi fólk aš ašlaga tungumįl sit aš hinu trśarlega tungumįli ķ samskiptum viš trśaš fólk, ķ staš žess aš eyša einfaldlega žvķ sem var meint". Veraldlegir meirihlutar ęttu ekki aš framfylgja meirihluta atkvęšum" hvaš varšar spurningar sem eru mikilvęgar fyrir trśmenn, įn žess aš hann athugi į einlęgan mįta hvaš hann geti lęrt af žessum mótmęlum. Athugasemd: . Vķsindamenn, stjórnmįlamenn o.s.frv. ęttu aš samstilla sig hinu višbótar einhverju" hvaš varšar hugtök į borš viš verndunar sköpunar", sköpunarvera", jafnvel mašur/manneskja" o.s.frv. samanber hugtök į borš viš alheimur", eša lķfhvolf". vistfręši", lķfvera", Homo sapiens"... .
Habermas vonast eftir žrišja ašila" sem mišlar mįlum į milli trśarbragša og vķsinda: lżšręšisleg upplżst almenn skynsemi" - ķ póstveraldlegu žjóšfélagi", undirbśiš fyrir įframhaldandi tilvistar trśarlegra hópa innan žessa žjóšfélags. Athugasemdir: t.d. ķ Žżskalandi virka žessi skipti ekki vel, allavega hvaš varšar hinar stóru kirkjur sem veršur aš bjóša til žįtttöku ķ vissum umręšum. Ķ Bandarķkjunum er t.d. trśarleg virkni einstaklinga metinn mikils - en ķ veraldlegu žjóšfélagi taka trśarleg gildi oft óžekkjanlega mynd.
*) Glaube und Wissen", ręša eftir veršlaunahafa žżskra bókasala varšandi friš. FAZ /SZ 15. október 2001, Blašsķša 9; eša žżskur texti į netinu.
***) Athugasemd: Habermas og ašrar heimspekilegar stefnur:
Jürgen Habermas, fyrir utan Theodor W. Adorno og Herbert Marcuse, tilheyrši Frankfurter Schule" (Frankfurt-skólinn"), - gagnrżnikenning" hafši tölvuverš įhrif į stśdentahreyfinguna įriš 1968 og innihélt hugmyndir um neómarxisma, upplżstan og trślausan uppruna.
Fyrsta Mósebók 1:26-28 Vér
viljum gera manninn eftir vorri mynd, lķkan oss**). Hann skal drottna yfir
jöršinni". Žaš žżšir ekki, eins og haldiš hefur veriš fram, aš
mašurinn getir mešhöndlaš umhverfi sitt įn įbyrgšar; žvert į móti. Hin
upprunalega gušdómlega framtķšarsżn mannkyns sem hįmark hinnar fyrri
sköpunar meš eiginleikum ķ hans mynd". Žetta vald mannsins er nįttśrulegt
valds fólks, sem gat nefnt" ašrar verur og gat mešhöndlaš žęr į
įbyrgan mįta. Fyrsta Mósebók 2:15 lżsir žessari įbyrgš į žennan hįtt:
Žį tók Drottinn Guš manninn og setti hann ķ aldingaršinn Eden til aš
yrkja hann og gęta hans". Aldingaršurinn eša sköpunin er lifandi,
leišir sķfellt meira ķ ljós. Sķšar yfirgaf mašurinn einingu sķna meš
Guši og sköpun hans (sjį paradķsarsöguna) og varš sjįlfselskur.
Grunnurinn var eftir og žvķ veršur mašurinn aš lęra allt upp į nżtt, ķ
staš žess aš lżsa yfir einhvers konar valdi, sem var ķ gildi fyrir Adam
og Evu" ķ Paradķs. Nżja testamentiš kann einnig aš meta sköpunina: Ķ
Rómverjabréfiš lesum viš aš Ósżnilega veru hans, eilķfan mįtt og
gušdómstign mį skynja og sjį af verkum hans allt frį sköpun
heimsins...". Rómverjabréf 8:19: Žvķ aš sköpunin vonar og žrįir
aš Gušs börn verši opinber." (önnur žżšing: ...fyrir hina
frelsušu manneskju", verur sem verša fullkomnari. Rómverjabréf 8:22:
Viš vitum aš öll sköpunin stynur lķka og hefur fęšingarhrķšir allt
til žessa". Mark 16:15: Jesśs sagši viš žį: Fariš śt um allan
heim og prédikiš fagnašarerindiš öllu mannkyni." (sjį einnig
Kólussubréfiš 1:23).
Nśna er Jesśs Kristur aš hjįlpa en hann tekur ekki yfir mannlega įbyrgš
varšandi annaš fólk eša lķfverur. Hann ašstošar svo aš manneskjur geti
oršiš fullkomin eins og fašir yšar" (Matt 5:48); fullkomin eins og
žeim var ętlaš aš vera viš sköpun sķna - įbyrgšarfull mynd af
Guši".**** Sköpunin veršur žvķ heil aš nżju. En žetta veltur į getu
mannlegs vilja til aš taka viš žessari hjįlp. Rómverjabréf 1:20 skżrir
jafnvel frį aš sį sem heldur įfram aš lifa įn Gušs er įn
afsökunar".
Opinberunarbókin (sjį hluta tvö ķ megintexta okkar varšandi ešli hennar) nefnir reyndar hörmulega žróun sem mannkyniš eša hluti mannkyns gęti upplifaš. En žessir fylgifiskar į tķma hinnar gušdómlegu réttlętingar er aldrei skilgreindur sem eitthvaš jįkvętt eša sem hin mjög svo gušdómlegu markmiš. Opinberunarbókin hvorki afsakar né hvetur fólk sem stušlar aš dauša margra tegunda eša annarra hörmunga. Žvert į móti lķtur Opinberunarbókin į žessa sišmenningu meš gagnrżnum augum. Opinberunarbókin breytir ekki jįkvęšri sżn afgangs Nżja testamentisins, t.d. ķ Fjallręšunni (Matt 5 Sęlir eru hógvęrir žvķ aš žeir munu jöršina erfa".)
Varšandi sköpunarhyggju": sķšan okkar styšur ekki neinar hyggjur" eša söfnuši. Sköpun heimsins og mannsins sżnir samt sem įšur gušdómlega visku ķ staš einungis handahófskennd. Sjį einnig aukasķšu okkar Vķsindi og gušstrś". Vafasemdir varšandi stašfesta hluta fornleifafręšilegrar og jaršfręšilegrar tķmatalsfręši eru einnig leyfilegar. En žeir sem vilja aš sjö dagar sköpunar" séu 7 dagar meš 24 klukkustundum, eins og viš žekkjum žaš ķ dag, ęttu aš višurkenna slķkt einungis sem tślkun. Trś ętti žvķ ekki aš standa og falla meš žvķ. Dagar" okkar ķ nśtķmanum er byggšir į hinni fullklįrušu jörš og snśningi hennar - sem var ekki til stašar ķ upphafi. Biblķan segir: Einn dagur er hjį Drottni sem žśsund įr og žśsund įr sem einn dagur". Hinir sjö dagar" munu tįkna eitthvaš raunverulegt, sjö tķmabil eša hringrįsir įn skilgreindrar tķmalengdar. Aš lķta sérstaklega į flóknustu ferli sköpunar sem žau stystu gęti jafnvel ekki samsvaraš okkar nżju yfirstandandi uppgötvunum, eins og er meš mörg fornleifafręšileg hugtök sem eru einnig śti". Ķ biblķunni vakti Guš athygli į mönnum eins og Henoch og Nóa og sķšan aš sjįlfum sér, löngu fyrir tķma Móse. Fyrsta Mósebók okkar gęti hafa veriš lįtin hafa ganga ķ erfšir af slķkum raunverulegum uppruna. Hluti af žessari hefš er einnig varšveitt ķ ritningum annarra menningarheima. Gušfręši žekkir sum lķkindi viš hina sśmersku Gilgamesharkvišu". Žaš žżšir ekki aš Fyrsta Mósebók hljóti aš eiga rętur sķnar aš rekja til Sśmera; en muniš aš Abraham kom frį Mesópótamķu.
*) Žessi heimasķša er ekki stjórnmįlalega ešlis. Žvķ birtum viš bara almenn sjónarmiš varšandi sviš į borš viš lķfiš og engar rįšleggingar eru gefnar hvaš varšar pólitķsk višhorf ķ samtķmanum. Kristnir menn śr mismunandi įttum taka į įkvešnum mįlum śt frį varšveislu sköpunarinnar, žar į mešal mį nefna ófędd börn og misnotkun į genum og kjarnorku.
**) Lķta mętti į žetta sem sérstaka 'pan-en-theistic' sżn (Guš er einnig ķ sinni sköpun") - skal ekki rugla saman viš algyšistrś (Guš er allt"). Beinustu tengsl į milli Gušs og sköpunar hans eru gerš möguleg af manneskjunni(sbr. Jóh 14:21, 14:23; 15), sem er mešvitašur um žetta tengingu og veršur sķfellt lķkari Jesś. Žaš aš njóta sköpunarinnar getur einnig leitt til Gušs. En slķkt dulspekisköpun" getur afvegaleitt fólk ķ stašinn - ef Guš vęri ašeins orš fyrir manns eigin veraldlegu hluti.
****) Möguleikarnir į aš žróa vitund voru birtir ķ smįatrišum ķ hluta eitt ķ megintexta okkar, byggt į żmsum stigum ķ lķfi Jesś. Ķ dag getur manneskja til dęmis lęrt į mešvitašan mįta, ólķkt įšur, hefur mešfęddari möguleika, til aš bera betur kennsl į sambönd sķn viš umhverfi sitt og jöršina. Meš žvķ aš gera slķkt getur hann/hśn beitt samtengdri hugsun" (hugtak notaš af Frederic Vester, samt meš öšrum formerkjum) eša fjölžįtta hugsun" (hugtak notaš af Dörner til aš rannsaka flókin vistfręšileg sambönd), ķ staš fyrri lķnulegri" eša orsakabundinni" hugsun ("1 orsök → 1 įhrif"), sem er ekki hęgt aš beita ķ žessu samhengi. Sjį einnig eftirfarandi sķšur: Vitund, heili og frjįls vilji mannsins", Undirstöšuatriši sišferšilegra gilda", Almenn kristin sjónarmiš ķ žjóšfélags- og félagsmįlum", Kristni og heimspeki "
Sjį einnig sķšu okkar Grundvallaratriši sišfręšilegra gilda".
Til baka ķ atrišaskrįna.
Upphaf mannlegs lķfs
Ķhaldssamir og gagnrżnir kristnir menn hafa samsvarandi sżn į manninum, aš
mannlegt lķf hafi hafist meš getnaši.
Į margan hįtt sżnir biblķan mannlegt lķf sem einingu, frį sķnum
gušdómlega uppruna til įframhaldandi lķfs ķ gegnum kynslóširnar, žar į
mešal hins mismunandi žróunarstig einstaklingsins. Biblķan talar ekki um lķf
įn gildis eša įn mannlega reisn", sama hvort um er aš ręša ófętt,
gamalt eša sjśkt fólk.
Ķ Handbuch der christlichen Ethik" (žżsk handbók um kristna
sišfręši) nefnir Böckle prófessor vissa gušfręšinga sem geršu rįš
fyrir aš ķ staš getnašar hafi bólfesting" įtt sér staš stuttu
sķšar.
Nśtķmavķsindi vill aš viš séum laus viš gildi en uppgötvanir žeirra
sżna ašeins streymandi umbreytingu", eins og įstand frjóvgašrar
eggfrumu og fulloršins einstaklings. Hverjar sem kenningarnar eru varšandi
upphaf mannlegs lķfs eru žęr aš fullu leyti handahófskenndar. Til dęmis, fósturfręšingurinn
Erich Blechschmidt: hiš įšurnefnda lög varšandi uppruna lķfs af
lķfi" sem gert er rįš fyrir af Haeckel - aš fóstriš sé aš
endurtaka dżrastig žróunar, er śrelt. Hvert lķffęri žróast ķ samręši
viš žann tilgang sem žaš hefur ķ manninum. Ķ dag mį taka upp višbrögš
fósturs meš ómskanna. Mannlegi erfšafręšingurinn L. Lejeune sagši
einnig aš genin ķ frjóvgašri eggfrumu innihalda žegar įętlun varšandi
lķfręna heild mannsins. Viš gętum sagt aš žau séu hin efnislega
hlišstęša žeirrar įętlunar. Heilarannsóknir, taugasjśkdómafręši
žróunar og sįlfręši veita svipaša innsżn. Heildręnar og fordómalausar
rannsóknir geta fundiš vitund og minni į sķfellt fyrri stigum.
Žessi gildi eru žvķ žżšingarmikil śt fyrir mörk trśarlegra hópa.
Žaš er sķšan önnur spurning hvernig į aš mešhöndla
svona gildi.
Į tķmum Gamla testamentisins žżddi bošoršiš Žś skalt ekki morš
fremja" Önnur Mósebók 20 - į žrengri hįtt Žś skalt ekki
myrša"; sķšan breyttust skošanir varšandi hvaš morš og manndrįp
eru. Į vķšari mįta er višmišum bošoršanna beitt ķ öllu mannlegu lķfi
og gręnmetisętur beita žvķ meira segja į dżr. Hin nśtķmalega nįlgun
hinnar žvertrśarlegu Heimssišfręši"** inniheldur fyrirmynd af menningu
sem viršir allt lķf".
Heišarlegar fęšingarmišstöšvar - žrįtt fyrir aš žęr ašstoši viš
fęšinguna, verša aš taka lķf viškomandi alvarlega meš öllum sķnum
erfišleikum, ótta, innri įtökum og svo framvegis, ķ staš žess aš
fordęma alla žį sem velta fyrir sér aš fara ķ fóstureyšingu. Konur taka
įkvöršun um fóstureyšingu ekki svo aušveldlega". Einnig ętti aš
taka tillit til sameiginlegrar įbyrgšar manns og konu, ķ staš žess aš
eigna konunni bara vandamįliš.
Er markmišiš er aš lįgmarka fjölda fóstureyšinga er naušsynlegt, sem
žjóšfélag, aš greiša fyrir lķf meš börnum ķ žjóšfélaginu. Žaš
žżšir aš takast į viš félagsleg vandamįl ķ staš žess aš bśa til
fleiri byršar fyrir žį fįtęku, sem eru orsök margra fóstureyšinga ķ
dag.
Lagalegar spurningar*:
Jesśs Kristur studdi sišfręšilega hegšun byggša į mešvitušum
įkvöršunum, ķ staš žess aš vera ašeins ķ gildi sökum ytri laga eša
hefša, eins og stašan var į tķmabili Gamla testamentisins. Lagavišmiš geta
samt sem įšur stutt viš sišfręšilegar spurningar, eins og mannkyniš hefur
reynt į mörgum svišum lķfs.
Refsiréttur, strangur eša frjįlslyndur, viršist hafa lķtil įhrif į
fjölda fóstureyšinga į heimsvķsu. Žvķ, eins og įšur hefur veriš nefnt,
eru ašrar ašgeršir naušsynlegar.
Fóstureyšing ķ samhengi erfšatękni og
ęxlunarlęknisfręši.
Vķsindalegar rannsóknir og tęknifrjóvgun eyšir" einnig fóstrum. Ķ
sumum löndum er slķkt takmarkaš af lögum. Nżlega hefur
hreišrunargreiningin orsakaš nżja freistingu til aš skapa frekari orsök
fóstureyšinga.
Afleišingar fyrir önnur lķfssviš.
Žegar verndun lķfs er fyrirhuguš ętti mašur aš minnast į hęttur fyrir
fędda eša fulloršna einstaklinga, sérstaklega įhęttur, sem eru hęttulegar
bęši fyrir fętt og ófętt lķf į sama tķma. Umhverfisvandamįl hafa slęm
įhrif bęši į męšur og fóstur, sem eru viškvęmari en fulloršnir
einstaklingar. Hreyfingar til verndar ófęddu lķfi ręddu vanalega ekki žetta
mįl. Į sama hįtt ręddu umhverfissinnar ekki vandamįl tengd
fóstureyšingum. Til dęmis, hafši žżski sjónvarpsmašurinn Franz Alt
žegar įhyggjur af žessu įriš 1985.
*) Vegir Krists" er ekki pólitķsk heimasķša. Viš erum ekki į móti neinum og höfum engar pólitķskar kröfur. Į žessari sķšu upplżsum viš žig bara um almenn višmiš.
Til baka ķ efnisinnihald žessa hluta
Ķ hluta fjögur: Gamla testamentiš og framlag sökum oršręšu viš önnur trśarbrögš
Ķ upphafssķšuna meš frekari framlög.
Žżska og enska textann į netinu er nśna veriš aš raungera. Viš getum ekki tryggt 100% nįkvęmni žżšinganna į öšrum tungumįlum en žżsku og ensku. Žér er heimilt aš prenta efni af sķšunni og gefa afrit af žvķ til einstaklinga sem hafa įhuga į žvķ įn žess žó aš gera breytingar į efnisatrišum žeirra. Stuttar tilvitnanir śr biblķunni, byggšar į mismunandi žżšingum, eru višbętur viš samsvaransi kafla megintexta Vegs Krists . Hafa skal žó ķ huga aš slķkir einkennandi stašir geta ekki komiš aš fullu ķ staš rannsóknar eša hugleišslu į öllum köflum gušspjallanna. |