Քրիստոսի ուղիները windows 98, ME, 2000, XP .PDF
Ներկրոնական երկխոսություն
Այս հոդվածը նպատակ ունի ավելի հասկանալի դարձնել կրոնների փոխհարաբերությունները, ինչպես նաև նպաստել «ներկրոնական երկխոսության» խաղաղ քործընթացին, ինչը որ այլևս երկար տարիներ իրականացվում է:
Հետևյալ մեկնաբանությունները իսլամի ամբողջական բնութագրման նպատակը չեն հետապնդում, քանի որ իսլամն ինքը բազում դպրոցներ ունի:Ղուրանը *) և այլ սուրբ գրերը
Իսլամ նշանակում է «Աստծո կամքի հպատակություն»: Իսլամի սուրբ քիրքը՝ Ղուրանը, համարվում է աստվածային ոգեկոչում առ Մուհամեդ մարքարեն՝ Գիբրիլ հրեշտակի միջնորդությամբ, որը համընկնում է քրիստոնեական սուրբ Գաբրիել հրեշտակին: Ղուրանը անվիճելիորեն կենտրոնական նշանակություն ունի: Մեծ դեր է խաղում նաև այլ մարգարեների ժամանակաշրջանի (Հադիթ) ավանդույթները (օրինակ՝ «սունա», բառացիորեն «սովորություն»): Անգամ մարգարեն անհատական կեցությամբ դիտվում է որպես մարդ և ոչ աստված: Նշենք որ, ինչպես քրիստոնյաների այնպես էլ մուսուլմանների մեջ շատերը կան, որոնք քաջատեղյակ չեն իրենց Սուրբ Գրին:
Քրիստոնյաները կամ հրեաները ղուրանում հիշատակվում են որպես «Գրի ձերին անձիք» (գրի անձիք, օրինակ՝ Սուրա 4:171) և «Իսրաելի ձերին որդիք»: Այսպիսով կարող են նրանք նույն պես ղուրանով արտահայտվել, թեպետ նման հակում չի արձանագրվել երբևէ: Ամեն դեպքում կրոնագիտությունը անդրադառնում է բոլոր կրոնների յուրաքանչյուր սուրբ գրին և ուսումնասիրվում է նրանց պատմական զարգացման ընթացքը և այլն: Այսուհանդերձ Սուրբ Գրքերի յուրաքանչյուր ուսումնասիրություն պահանջում է հարգալից վերաբերմունք: Ղուրանի մեկնաբանների մի մասը գրում է, որ գոյություն ունի առ Աստված ուխտագնացության մի նախատիպ, որը միայն անարատ հրեշտակների և մարդկային անարատ առաքյալներին է վերապահված: Մեկնաբանների մի այլ խումբ պնդում է, որ երկրային Ղուրանը ընթերցողը անարատ պետք է լինի:
Մարգարեն համարվում է որպես առաքյալ
մի որոշակի ժամանակի (կամ ժամանակահատվածի)
համար, ուր առաքյալները բացակայում են (սուրա
5,19*): Ղուրանը առանձնացնում է երկու խմբեր՝
Մուհամեդ մարգարեի քարոզիչներ կամ «Գրքի
մարդիկ» (գրի մարդիկ) և «անհավատներ»: Որպես «Գրի
մարդիկ» նկատի են առնում հատկապես հրեաները և
քրիստոնյաները, որոնք մուսուլմաններին
հարակից միևնույն ավանդույթներին են հարում:
Երբեմն նկատի են առնում նաև
զարատուստրայականները (սուրա 22,17*): Ղուրանը
ճանաչում է նաև մի շարք «մարգարեների», որոնք
իրենց ժամանակին մեկ աստծո, հետմահու
դատաստանը և իրենց ազգի աղոթքի ուսմունքն էին
քարոզում (օրինակ՝ 6, 83-92, 7, 4, 136* սուրաներ):
Այսպիսով բոլոր այն մարդիկ, որոնք այս
համընդհանուր սկզբունքներին են հավատում,
չեն հիշատակվում որպես «անհավատներ» (սուրա
5,48* և այլն): Իսլամականության առաջին
հարյուրամյակներում քրիստոնյաների և
հրեաների վրա կրոնափոխության բռնություն չէր
գործադրվում, համաձայն Ղուրանի ուսմունքի,
որը ասում է. «Կրոնը չի պարտադրվում», տես
սուրա 2, 256*): Աբրահամը համարվում է «այլադավան-հանիֆներից»
մեկը, որոնք գտան հավատքի ուղղակի ճանապարհը
առ մեկ աստված:
Ալլահը (նախաիսլամական հին արաբերենով՝
ալ-իլլահ) հաստատապես ունի նույն բառարմատը
ինչ որ հեբրեական գրերում Աստծուն տրված
անուններից մեկը՝ «Էլոհիմը»:
Բառի խստագույն իմաստով «անհավատ» (բառացի թարգմանված՝ ծպտյալ-քողարկված» էին համարվում Մուհամեդ մարգարեի ժամանակների այսպես կոչված պոլիտեականները (բազմաստված, հեթանոս), որոնց դեմ նա Արաբիայում պայքարում էր և որոնցից դեռևս հրեաների և քրիստոնյաների Ադտվածաշունչը զգուշացնում էր: Այսօր իսլամական ընկալումների սահմաններում «անհավատ»են հռչակվում բոլոր նրանք, ովքեր մեկ աստծո քոյությանը և արդար դատաստանին չեն հավատում: Այս բնութագրումը երբեմն թյուրիմացաբար տարածվում է բոլոր ոչ մուսուլմանների և նույնիսկ այն մուսուլմանների վրա, որոնք այլ մուսուլմանական դավանանքի են հարակցում:
Ղուրանը Հիսուս Քրիստոսի մասին
Նշենք, որ Ղուրանը բազմիցս բնութագրում է Քրիստոսին որպես Աստծո կողմից առաքված մարգարե, ինչպես նաև Աստծո «Խոսք» առանց այլ մեկնաբանությունների կամ Աստծո ուրվական (սուրա 4, 171), «արարված ինչպես Ադամը» (սուրա 2, 3, 5): Այսպիսով ճիշտ հասկացված Իսլամն ինքը ավելի է գնահատում Հիսուսին, քան բազում ժամանակակից աստվածաբաններ, որոնք Հիսուսին միայն որպես սոցիալական ռեֆորմատոր են ընկալում: Ի վերջո Ղուրանը չի ընդունում «Արարչի որդու» ուսմունքը (հետագայում՝ սուրբ երրորդություն), որը Մուհամեդի ժամանակների քրիստոնյաների կողմից ևս ընկալվում էր որպես երկրային (հողածին): Եթե անգամ քրիստոնյաները այնպես բացատրեին, ինչպես Հովհաննես 1-ի «Աստծո խոսքի» սկզբանական իմաստը, այլդավան մարդիկ միևնույնն է չեն հասկանա, թե դա ինչ է նշանակում (օրինակ՝ սուրա 6, 101): Ըստ հռոմեական 1.4 գրի Հիսուսը արարվել է սուրբ հոգու ուժով, այսինքն չի ժնվել: Այսպիսով քրիստոնյաները կարող են թերևս համաձայնվել մուսուլմանական այն տեսակետի հետ, որ ի սկզբանե էր Աստված (չծնված) ու չծնեց այլ արարեց Քրիստոսին: Այսուհետև հունական «Լոգոս» հասկացությունը, որը Աստվածաշնչում հիշատակվում է որպեսաստվածածին կամ Հիսուո Քրիստոսի առաքյալ, որը ավետարաններում նաև թարգմանվում է որպես «Խոսքը» (տես վերևում), հիշատակվում է Ղուրանում առնչելով Հիսուսի հետ: Արդյո՞ք Ղուրանի ինչպես նաև Աստվածաշնչի ոգեշնչումների մեջ գաղտնիքներ են թաքնված, որոնք մինչ այժմ ոչ քրիստոնյաները և ոչ էլ մուսուլմանները պարզաբանել են կարողացել և անիմաստ վիճաբանում են արտահայտությունների ու բառային ձևակերպումների շուրջ: Նույնիսկ այն դեպքում, երբ քրիստոնյաները այդ ուսմունքը այնպես են ներկայացնում, որ այն որպես «բազմաստվածության» ուսմունք է ընկալվում, չի համապատասխանում այն ոճին, ինչ Քրիստոսն էր ուսուցանում. «Աղոթեք իմ անունից (այսինքն ներքուստ Հիսուսի հետ միաձուլված) առ Աստված (հայրը)» (Հովհ. Ավետ. 15:16): Հիսուսի կյանքում ամեն ինչ առնչվում է միակ Աստծո հետ, որի հետ ինքը սերտորեն կապված էր, և դեպի որը նա մարդկանց կարող է առաջնորդել:
«Լոգոս» արտահայտությունը (Քրիստոսի հետ կապված արտահայտություն Հովհաննեսի ավետարանի «Աստծո խոսքում») հիշատակվում է Փարեթի Ղուրանի թարգմանությունում (գերմաներեն) առանց Հիսուսին հիշատակելու, սակայն հասկացվում է Ղուրանի այլ հրատարակություններում որպես Աստծո «հանգամանք» կամ Աստծո հրաման (սուրա 13,2, սուրա 11):
Ղուրանը հիշատակում է Քրիստոսին «որպես Ադամ», որին Աստված հողից արարեց (սուրա 3,59) և պատմում է Աստծո ոգու կողմից «աստվածային առաքյալի» մասին, որը միջնորդում է կույս Միրիամի (Մարիամ) կողմից Հիսուսի ծնունդը (սուրա 19, 17-22): Ղուրանում հիշատակվում է նաև, որ Հիսուսը Սուրբ Ոգով կամ սրբության ոգով ամրապնդվեց (սուրա 5, 110):
Ըստ Ղուրանի՝ երիտասարդ Հիսուսը
հայտնում է իր հարությունը (սուրա 19, 33), որը
սակայն կարող է նրա վերադարձը «ահեղ դատարանի»
օրը հավատացյալների հարությունը նշանակել
(տես հաջորդիվ), որը Ղուրանում հաճախ է
հիշատակվում 4, 159*- սուրաում: Ղուրանը
պատմում է, որ կենդանի Հիսուսը համբարձվում է
երկինք (սուրա 4, 157-159*, սուրա 3,55*):
Մուսուլմաններն ու
քրիստոնյաները վիճաբանում են, թե արդյոք
Քրիստոսը, որը խաչվեց, երկինք համբարձվելուց
հետո մեռավ և Աստծո օգնությամբ հարություն
առավ՝ ինչպես քրիստոնյաներն են վկայում, թե՞՝
նա առանց խաչվելու կենդանի երկինք
համբարձվեց, ինչպես մուսուլմաններն են
կարծում: Սակայն ընդհանուր է այն կարծիքը, որ
բացառվում է նրա՝ համբարձման պահին մեռած
լինելը,այլ որ նա օրինակ՝ մարդկանց էր
ուսուցանում: Դեռ 3:55 կամ 5:48 սուրաներում
ասվում է. «Ես նրան կսրբագործեմ» և «բոլորդ
կվերադառնաք դեպի ինձ, և ես (Աստված) վճիռ
կկայացնեմ ձեր միջև (երկրային կյանքում) եղած
տարաձայնության մասին»: Մնացյալ
չպարզաբանված գաղտնիքների վերաբերյալ պետք է
մուսուլմաններն ու քրիստոնյամերը չվիճեն,
այլ հանգիստ սպասեն:
Ղուրանը ևս հիշատակում է
հավատացյալների հարությունը դատաստանի
ժամանակ (սուրա 36,77, սուրա 69, 13,
սուրա 75,99 և այլն): Հիսուսը կվերադառնա այն
ժամանակ և սուրբ գրի հավատացյալների
դատաստանին վկա կլինի: Նրանք (նաև ոչ
մուսուլմանները), ովքեր Աստծուն ու
դատաստանին հավատում են և միայն բարին են
արարում, կարող են ըստ ղուրանի դատաստանից
չսարսափել (սուրա 2, 62. 4, 123-124. 7, 170):
Ահեղ դատաստանը հանդես է գալիս թե Ղուրանում
և թե Աստվածաշնչում որպես Աստծո և ոչ
մարդ-հողածնի հայեցողություն, անկախ այն
բանից, թե խոսքը քրիստոնյաներին,
մուսուլմաններին կամ թե հրեաներին է
վերաբերվում:
(Սույն համեմատությունները չեն արվում
Ղուրանի անկողմնակալությունը կասկածի
ենթարկելու մտադրությամբ):
Քրիստոնեության և Իսլամի ազգագրական հիմունքների մասին
Այսպես կոչված «աբրահամական երեք կրոնների» ազգագրական հիմունքները**) ևս սերտ կապակցված են: Իսլամում ևս կան պատվիրաններ՝ թեպետ չհամարակալված, օրինակ՝ 17, 22-39. 5, 38-40. 2, 188. 4, 135. 2, 195. և 17,70* և այլ սուրաներում (մարդկային պատվախնդրություն): Ղուրանը, օրինակ, խստորեն և առանց բացառությունների արգելում է անմեղի սպանությունը (5, 27-32 սուրա*): Այս իմաստով «Ջիհադ» արտահայտությունը միայն նշանակում է «պայքար»: «Սուրբ պատերազմ» արտահայտությունը չի ծագում Ղուրանից, այլ Մուհամեդի պատվիրաններից և իսլամական օրենքների ուսմունքից***): Աստվածամերժ կրքերի դեմ ներքին հոգեբանա-բարոյական պայքարը համարվում է «մեծ ջիհադ», որի նշանակությունը ավելի է գնահատվում, քան այլ արտաքին երկմտանքների հետ հաշվի նստելը (օրինակ՝ Հիսուսի պատգամի համեմատ՝ «նախ քո աչքի գերանը հանիր» շատ արտաքին կոնֆլիկտներ կարող են հիմնազրկվել): «Խոսքի ջիհադը» կրոնի խաղաղ դրսևորումն է, «ձեռքի ջիհադը» հավատացյալի գործնական, դաստեարակչական օրինակն է: «Սրի ջիհադը», նաև՝ «փոքր ջիհադ», միայն հավատացյալների պաշտպանության դեպքում է թույլատրվում (Ղուրան՝ սուրա 2, 190): Այլադավանների դեմ «բուռն» վերաբերմունքը նաև Ղուրանի դրույթներից է (սուրա 48, 29, սուրա 47, 4):
Ավանդական օրինակարգերը սեռերի միջև, ներառյալ այլադավանների հետ ամուսնությունը և այլն ծավալուն են:
Իսլամի կիրառումը հիմնվում ե հետևյալ համոզմունքի վրա, որ ոչ մի այլ աստված բացի Աստծուց (Ալլահ) գոյություն չունի և Մուհամեդը Աստծո առաքյալն է, որ առօրյա սահմանված աղոթքները պետք է ոչնչացվեն (2, 177* սուրա), որ տարեկան պասը (ռամադան) պետք է պահվի (2, 185* սուրա), որ ուխտագնացությունը կյանքում գոնե մեկ անգամ պետք է իրականացվի և զաքքատը (պարտադիր դրամաշնորհում սոցիալական նպատակների համար) պետք է վճարվի (2, 177* սուրա):
Ժամանակակից իսլամում գոյություն չունի մի կենտրոնական օրգան, որը կրոնական-ազգագրական խնդիրների վերաբերյալ որոշումներ է կայացնում: Սակայն կանոնագրերի պահապանների հարգված մեծամասնության կողմից ընդունված որոշ կրոնակիրներ կարող էին հավանաբար լայն ճանաչում գտնել:
*) աղբյուր՝ Ռուդի Փարթեր. «Ղուրան», թարգմանություն, Քոհլհամեր հրատարակչություն (քերմաներեն), որը գիտական պահանջներին բավարարում է և որոշակի առանձնանում է իր ընձեռած լայն հնարավորությամբ՝ տարբերելու բառացի թարգմանությունները տեքստերը հասկանալու համար մեջբերված ծանոթագրություններից: Տարբեր թարգմանություններում (տարբերակներ) նկատվուն են ոտնյակների միմյանցից տարբերվող քանակ: Ղուրանից մեջբերումների նշանակությունները թարգմանվել և մեկնաբանվել են Ադել Թեոդոր Կոըրիի կողմից, 2007
(գերմաներեն), որի աշխատանքը բարձր է գնահատվել նաև մուսուլման գիտակների կողմից (օրինակ՝ դոկտոր Իմանուլահ Խան, որը ժամանակին իսլամական աշխարհաժողովի բարձրագույն քարտուղարն է եղել):***)
Պատմական «քրիստոնեական Խաչակրած Արշավանքները» ևս Աստվածաշնչուն չեն արդարացվում և, օրինակ, շատ եվրոպական ժողովուրդների մոտ վատ համբավ ունեն:
«Քրիստոսի ուղիները» ինտերնետային էջը լրատվական և հետազոտական նախագիծ է: Այն կախում չունի ոչ մի եկեղեցուց, կրոնական ուղղություններից կամ որևէ կրոնական միություններից (և չի գործում դրանից որևէ մեկի դեմ): Այս էջը կոչում է տարբեր կրոնների միջև խաղաղ համակեցության և խոր իմացության: «Քրիստոսի ուղիները» ոչ մի քաղաքական կամ տնտեսական ազդեցության չի ձգտում: «Քրիստոսի ուղիները» չի քարոզում և չի անդամագրում: |